پيش‏گفتار

در جهان امروز كه علم با همه پيشرفت‏هاى چشمگير و حيرت‏انگيز ، از حلّ مشكلات اساسى جامعه بشر عاجز مانده است ، آشنايى با ديدگاه‏هاى اسلام در باره علم و معرفت مى‏تواند گامى بلند و مؤثر در ايجاد تحوّلى عظيم و سازنده و گره‏گشا باشد .

از آغاز تدوين حديث در تاريخ اسلام ، به دليل اهميتى كه اسلام براى علم و آگاهى قائل است ، همه جوامع حديثى ، بخشى را به طرح ديدگاه‏هاى اين آيين آسمانى در باره علم و معرفت اختصاص داده‏اند؛ ليكن متأسفانه هنوز مجموعه‏اى كه متون اسلامى را در اين باره يكجا و مستقل، به صورت موضوعى، در اختيار پژوهشگران قرار دهد ، در ميان تأليفات اصحاب حديث ، يافت نمى‏شود .

كتابى كه در برابر شماست ، چهارمين اثر مستقلِّ منتشر شده از مجموعه دانش‏نامه قرآن و حديث و حاصل سال‏ها تتبّع و تحقيق در باره علم و معرفت از ديدگاه اسلام است و شايد براى نخستين بار ، نصوص اسلامى (متون قرآن و حديث) را در اين زمينه ، به صورت موضوعى ، در اختيار علاقه‏مندان قرار مى‏دهد .

در اين كتاب ، تلاش شده است كه با بهره‏گيرى از متن قرآن كريم و احاديث اسلامى (از طريق فريقين) ، ديدگاه‏هاى اسلام در باره : جايگاه علم و معرفت ، حقيقت علم ، آثار علم ، منابع و موانع معرفت ، تعليم ، تعلّم و عالم ، به طور

مبسوط ، به جهان علم ، عرضه شود .

گفتنى است براى تكميل مباحث مربوط به معرفت شناسى از ديدگاه قرآن و حديث، ملاحظه كتاب خِردگرايى در قرآن و حديث ،^۱ پنجمين اثر مستقلِّ منتشر شده از مجموعه دانش‏نامه قرآن و حديث نيز ضرورى است .

شايسته يادآورى است كه اين كتاب ، پيش از اين ، يك بار ، به صورت دو جلدى انتشار يافته و اكنون ، در ويرايش جديد ، با صفحه‏آرايى نوين ، در يك جلد ، تقديم خوانندگان گرامى مى‏گردد . به علاوه ، در نسخه كنونى ، بر خلاف گذشته ، پانوشت‏هاى مربوط به هر صفحه ، ذيل همان صفحه گنجانده شده‏اند كه طبعاً موجب سهولت استفاده از كتاب مى‏گردد .

به اميد روزى كه همه دانش پژوهان ، در سراسر جهان ، بويژه دانشجويان علوم اسلامى، با بهره‏گيرى از ره‏نمودهاى اسلام و منوّر ساختن خود به نور علم و حكمت، ظلمتكده جهان را روشن سازند و دانش را از بردگى سرمايه‏داران و زورمداران ، رهايى بخشيده ، در خدمت انسانيت قرار دهند .

در پايان ، لازم مى بينم كه از همه برادران عزيز «پژوهشكده علوم و معارف حديث» كه مرا در تأليف اين مجموعه ارزشمند يارى رساندند ، بويژه از برادر فاضل ، و بزرگوار ، حجّة الإسلام و المسلمين رضا برنجكار - كه مسئوليّت گردآورى احاديث كتاب را به عهده داشته‏اند - تشكّر كنم . خداوند در دنيا وآخرت ، به همه آنان ، جزاى خير دهد!

محمّد محمّدى رى‏شهرى‏

سوم صفر 1432

18 دى 1389