۴۷۸.المناقب ، ابن شهرآشوب :مردى نصرانى به او (امام باقر عليه السلام ) گفت : تو بَقَرى (گاوى) !
فرمود : «من باقر هستم» .
گفت : تو پسرِ زن آشپزى !
فرمود : «آشپزى ، پيشه او بود» . گفت : تو پسرِ زن زنگىِ سياهِ بد دهن هستى ! فرمود : «اگر تو راست مى گويى ، خداوند ، او را ببخشايد ، و اگر دروغ مى گويى ، خداوند ، تو را ببخشد» .
مرد نصرانى ، اسلام آورد .

8 / 4

تأثير آموزش غير مستقيم

۴۷۹.المناقب ، ابن شهرآشوبـ به نقل از رؤيانى ـ :حسن و حسين [ عليهماالسلام] به پيرمردى برخوردند كه به خوبى وضو نمى گرفت . آنان شروع به كشمكش [ظاهرى] با يكديگر كردند . هر يك از آنان مى گفت : «تو خوب وضو نمى گيرى» . آن گاه گفتند : «اى پيرمرد ! تو ميان ما داور باش . هر كدام از ما جداگانه يك وضو مى گيريم» . آن گاه گفتند : «كدام يك از ما خوب وضو نمى گيرد ؟» .
پيرمرد گفت : هر دوى شما خوب وضو مى گيريد ؛ امّا اين پيرمردِ نادان است كه خوب وضو نمى گيرد و اينك ، از شما دو تن فرا گرفته و به دست بابركت شما و مهربانى اى كه بر امّت جدّ خود داريد ، توبه كرده است .

8 / 5

تأثير سِعه صدر در گفتگو

۴۸۰.المحتضرـ به نقل از عبد العزيز يحيى جُلودى در كتاب خُطَب أمير المؤمنين ـ :امير مؤمنان عليه السلام در خطابه اى كه ايراد كرد ، فرمود : «از من بپرسيد ؛ چرا كه از هيچ چيزى فراتر از عرش ، از من پرسش نشده ، مگر آن كه پاسخش را به گونه اى داده ام كه پس از من ، جز نادانى ادّعا كننده يا دروغگويى افترا زننده بر زبان جارى نمى كند» .
در اين هنگام ، مردى از گوشه مسجد ، در حالى كه در گردنش كتاب و گويا مُصحفى بود ، برخاست . او مردى بود گندمگون و كم گوشت و بلندقامت ، با موهاى مجعّد . گويا از يهود اعراب بود . او با صداى بلند گفت : اى آن كه ادّعاى چيزى دارد كه نمى داند و چيزى را كه نمى فهمد ، به گردن مى گيرد ! من مى پرسم و تو پاسخ بده .
ياران و شيعيان على[ عليه السلام ] از هر طرف به قصد [تأديب] او يورش بردند و هجوم آوردند . [امام عليه السلام ]آنان را نهى كرد و به آنان فرمود : «او را وا گذاريد و در باره اش شتاب مكنيد ، كه با سَبُك سرى ، حجّت هاى خداوند برپا نمى شود و با آن ، برهان هاى خداوند ، آشكار نمى گردد» .
آن گاه به آن مرد ، رو كرد و فرمود : «به هر زبانى كه مى خواهى و بدانچه در دل توست ، بپرس . من پاسخ مى دهم . ترديدها خداوند متعال را به غضب نمى آورد و هيچ نيازى ، او را به خشم نمى آورد» .
آن مرد گفت : بين مشرق و مغرب ، چه قدر فاصله است ؟
فرمود : «مسافت هوا» .
پرسيد : مسافت هوا چيست ؟
فرمود : «گردش فلك است» .
گفت : اندازه گردش فلك چيست ؟
فرمود : «سيرِ يك روزه خورشيد» .
گفت : راست گفتى . پس قيامت ، چه زمانى است ؟
فرمود : «هنگامى كه مرگ در رسد و مهلت ، پايان پذيرد» .
گفت : راست گفتى . پس عمر دنيا چه قدر است ؟
فرمود : «گفته مى شود هفت هزار [سال] . آن گاه ديگر اندازه اى ندارد» .
گفت : راست گفتى . پس بكّه در كجاى مكّه است ؟
فرمود : «بَكّه ، جايگاه خانه[ ى خدا] است و [شهر] مكّه ، اطراف حرم است» .
گفت : چرا به مكّه ، مكّه مى گويند ؟
فرمود : «چون خداوند متعال ، زمين را از زير آن گسترانْد» .
گفت : راست گفتى . پس چرا به آن بكّه مى گويند ؟
فرمود : «زيرا آن [خانه] ، گردنِ گردنكشان و چشمِ گناهكاران را در هم كوفته است» .
گفت : راست گفتى . [بگو] خداوند ، پيش از آن كه عرش خود را بيافريند ، كجا بود ؟
فرمود : «منزّه است خداوندى كه حاملان عرشِ او با وجود نزديك بودن انبوهشان به كرسى كرامتش ، از درك كُنه و حقيقت صفت وى ، ناتوان اند ، چنان كه فرشتگان مقرّب ، از درك انوار عظمت جلالش محروم اند . واى بر تو ! در باره خدا گفته نمى شود كه كجاست يا كدام سوست ، يا در ميان چه يا براى چه يا از كجا يا از چه زمان است ، يا چگونه است» .
گفت : راست گفتى . پس [بگو] پيش از آن كه خداوند ، زمين و آسمان را بيافريند ، عرش خداوند ، چه مدّت بر روى آب بوده است ؟
فرمود : «آيا شمردن را نيك مى دانى ؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «شايد نيك ندانى» .
گفت : نه ؛ بلكه نيك مى شمارم .
فرمود : «اگر دانه هاى خَردَل بر زمين چنان ريخته شود كه هوا و بين زمين و آسمان را پُر كند ، آن گاه به مثل تو اجازه داده شود كه به رغم ناتوانى ات ، دانه دانه ، آنها را از مشرق به مغرب منتقل سازى ، و چنان عمرت طولانى شود و به تو توان اين كار داده شود تا بتوانى آنها را منتقل سازى و آن دانه ها را بشمارى ، اين كار از شمارش سال هايى كه عرش خداوند ، پيش از آفرينش زمين و آسمان بر آب ، درنگ داشته ، آسان تر است ، و من ، تنها برايت يك دهم از يك دهم ها از يك جزء از يكصد هزار جزء را توصيف كردم و از اين كه در شمارش كم گذاشتم از خداوند ، طلب بخشش مى كنم» .
آن مرد ، سرش را تكان داد و گفت : شهادت مى دهم كه خدايى جز خداى يكتا نيست و شهادت مى دهم كه محمّد ، رسول خداست .