آيه «ولايت» از ديدگاه مفسّران

محمّد سودي ^۱

چکيده

از صدر اسلام تاکنون، ميان متکلّمان شيعه و اهل سنّت در تفسير آيه 55 سوره مائده، اختلاف نظر وجود داشته است. شيعيان، مدّعي بودند که اين آيه، بر ولايت بلا فصل علي بن ابي طالب عليه السلام بعد از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم دلالت دارد و اهل سنّت، براين عقيده بودند که نهايت چيزي که بتوان از آن به دست آورد، اين است که آيه بر محبّت و نصرت ويژه نسبت به حضرت رسول صلي الله عليه و آله و سلم و امير مؤمنان عليه السلام تأکيد دارد و در صدد معرفي دوستان و انصار جديد براي يهوديان تازه مسلمان شده است.
مقاله حاضر، در صدد بررسي اقوال متکلّمان نيست، بلکه در نظر دارد اين آيه را از ديدگاه مفسّران هر دو گروه، مورد بررسي قرار دهد. تمام روايات گردآوري شده، تنها از کتاب‌هاي تفسيري دو گروه‌اند، نه از کتاب‌هاي روايي.

کليد واژه‌ها: ولايت، شأن نزول آيه، زکات، اطلاق مفرد بر جمع.

مقدّمه

قرآن، همواره چراغ روشنگري براي مسلمانان بوده و در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم، خود ايشان آن را تفسير مي‌کرده و تأويل و شأن نزول آيات آن را بيان مي‌نموده است. پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم براي بعد از خود نيز به تمسّک به قرآن، سفارش نمود و براي آن چراغ، چراغباناني نيز قرار داد که همان اهل بيت مکرّم ايشان‌اند. در هميشه تاريخ امّا، اين امر جاري است که وقتي انسان‌ها هوا و هوس خود را به جاي حقيقت‌ سکّاندار امور خود مي‌کنند، حقايق امور، مشتبه مي‌گردد و تشخيص حقيقت از غير آن، سخت خواهد شد. بعد از رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم هم برخي براي اين که حکومت را به چنگ خود درآورند،