عيون أخبار الرضا(ع)
كتاب عيون اخبار الرضا، از معتبرترين منابع روايى شيعه است كه مانند ديگر كتابهاى شيخ صدوق، از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار است.
اين كتاب، در شرح و توضيح بسيارى از عقايد شيعه كتابى ارزشمند و مفيد مىباشد. شيخ صدوق، با جمعآورى سخنان و بحثهاى امام رضا( ع) با ديگر دانشمندان آن دوران، بسيارى از مباحث مهم اسلامى را مطرح كرده است.
معرفى اجمالى
« عيون أخبار الرضا( ع)»، نوشته شيخ صدوق، ابو جعفر، محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى( ۳۰۵- ۳۸۱ ق)، از علماى برجسته و چهرههاى سرشناس و از راويان شيعه در قرن چهارم هجرى است.
اين كتاب، به زبان عربى است و روايتهاى پيرامون امام رضا( ع) و مجموعه رواياتى كه از آن حضرت روايت شده، در آن جمعآورى شده است.
شيخ صدوق، اين كتاب را براى هديه به كتابخانه صاحب بن عباد ديلمى، وزير وقت و حاكم شيعى آن دوران نگاشته است. صاحب بن عباد در مدح و ستايش امام رضا( ع) اشعارى را مىسرايد و آن را به شيخ صدوق هديه مىدهد و شيخ نيز اين كتاب را در پاسخ به هديه ايشان، به نگارش درمىآورند.
كتاب عيون اخبار الرضا، از معتبرترين منابع روايى شيعه است كه مانند ديگر كتابهاى شيخ صدوق، از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار است.
اين كتاب، در شرح و توضيح بسيارى از عقايد شيعه كتابى ارزشمند و مفيد مىباشد. شيخ صدوق، با جمعآورى سخنان و بحثهاى امام رضا( ع) با ديگر دانشمندان آن دوران، بسيارى از مباحث مهم اسلامى را مطرح كرده است.
مرحوم مير داماد، در مدح اين كتاب، اشعارى به زبان عربى با اين مضامين سروده است:
« كتاب عيون اخبار الرضا، كتابى شفاف است كه قلب انسان را شفا مىدهد. در تمام روزگار و در نگاه هيچ بينندهاى كتابى مانند اين كتاب نگاشته نشده است. اين كتاب، با شيوهاى شگفتانگيز، مانند خورشيد از نور هدايت مىدرخشد و آرزوى قلب را برآورده مىسازد».
ساختار
كتاب، مجموعا داراى يك مقدمه و ۶۹ باب است.
گزارش محتوا
پارهاى از ابواب كتاب، به اين شرح است:
۱. باب العلة التى من اجلها سمى على بن موسى( ع) الرضا.
۲. باب فى ذكر ما جاء فى ام الرضا( ع) و اسمها.
۳. باب فى ذكر مولد الرضا( ع).
۴. باب فى نص ابى الحسن موسى بن جعفر( ع) على ابنه على بن موسى( ع) بالامامة و الوصية و يذكر فيها ثمانية و عشرون نصا.
۵. باب فى ذكر نسخة وصية موسى بن جعفر( ع).
۶. باب النصوص على الرضا( ع) بالامامة فى جملة الائمة الاثنى عشر( ع).
۷. باب جمل من اخبار موسى بن جعفر( ع) مع هارون الرشيد و مع موسى بن المهدى.
۸. باب الاخبار التى رويت فى صحة وفاة ابى ابراهيم موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب( ع).
۹. باب من قتله الرشيد من اولاد رسول الله( ص) فى ليلة واحدة بعد قتله لموسى بن جعفر( ع) سوى من قتل منهم فى سائر الايام و الليالى.
۱۰. باب السبب الذى من اجله قيل بالوقف على موسى بن جعفر( ع).
۱۱. باب ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار فى التوحيد و خطبة الرضا( ع) فى التوحيد.
۱۲. باب ذكر مجلس الرضا( ع) مع اهل الاديان و اصحاب المقالات فى التوحيد عند المأمون.
۱۳. باب فى ذكر مجلس الرضا( ع) مع سليمان المروزى متكلم خراسان عند المأمون فى التوحيد.
۱۴. باب ذكر مجلس آخر للرضا( ع) عند المأمون مع اهل الملل و المقالات و ما اجاب به على بن محمد بن الجهم فى عصمة الانبياء( ع).
۱۵. باب ذكر مجلس آخر للرضا( ع) عند المأمون فى عصمة الانبياء( ع).
۱۶. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى حديث اصحاب الرس.
۱۷. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى قول الله عز و جل:« و فديناه بذبح عظيم».
۱۸. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى قول النبى( ص):« انا ابن الذبيحين».
۱۹. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى علامات الامام.
۲۰. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى وصف الامامة و الامام و ذكر فضل الامام و رتبته.
۲۱. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى تزويج فاطمة( ع).
۲۲. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى الايمان و انه معرفة بالقلب و اقرار باللسان و عمل.
۲۳. باب فى ذكر مجلس الرضا( ع) مع المأمون فى الفرق بين العترة و الامة.
۲۴. باب ما جاء عن الرضا( ع) من خبر الشامى و ما سأل عنه امير المؤمنين( ع).
۲۵. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى زيد بن على( ع).
۲۶. باب ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار النادرة فى فنون شتى.
۲۷. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى هاروت و ماروت.
۲۸. باب فى ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار المتفرقة.
۲۹. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى صفة النبى( ص) من الاخبار المنثورة عن الرضا( ع).
۳۰. باب فى ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار المجموعة.
۳۱. باب ما جاء عن الرضا( ع) من العلل.
۳۲. باب ذكر ما كتب به الرضا( ع) الى محمد بن سنان فى جواب مسائله فى العلل.
...وضعيت كتاب
اين كتاب، بسيار مورد توجه علما و انديشمندان اسلامى قرار گرفته است و ترجمهها و شروح فراوانى بر آن نگاشته شده، مانند:
۱. ترجمه اى از محمد صالح بن محمد باقر قزوينى.
۲. ترجمه عيون از سيد جليل ميرزا ذبيح الله بن ميرزا هداية الله.
۳. ترجمه اى از مولى على بن طيفور بسطامى.
۴. ترجمه اى از سيد على بن محمد بن اسد الله امامى.
۵. ترجمهاى توسط حاج شيخ محمد تقى بن محمد باقر اصفهانى.
۶. ترجمه اى به نام كاشف النقاب.
۷. ترجمهاى به نام بركات المشهد المقدس.
۸. ترجمه عيون، نوشته يكى از افاضل مشهد رضوى، در سال ۱۲۴۵ ق كه به امر سيد محمد بن سيد دلدار على نقوى نصيرآبادى نوشته شده است.
۹. ترجمه علامه مجلسى از بخشهايى از كتاب، مانند ترجمه خطبه امام در توحيد و...
۱۰. شرح عيون أخبار الرضا، نوشته على اصغر بن سيد حسين، حكيم بن سيد على شوشترى.
۲. شرح كتاب، توسط محمد على حزين بن شيخ ابو طالب زاهدى گيلانى.
۳. شرح عيون أخبار الرضا، نوشته سيد نعمت الله جزايرى.
۴. شرح عيون أخبار الرضا، نوشته مولى هادى بنابى.
۵. شرح خطبة الرضا، نوشته حسن بن على گوهر قراچهداغى كه شرح خطبه توحيد اين كتاب است.
