اختلاف مذاهب در فروع، حقايق و ضرورتها - صفحه 183

مختصر شرح حال

استاد دكتر حسين‏على محفوظ، در روز دوشنبه 20 شوّال 1344 هجرى قمرى (سوم أيار 1926 ميلادى) در محلّة الشيوخ منطقه كاظميّه شهر بغداد، ديده به جهان گشود. خاندان آل محفوظ، خاندانى علمى عربى عراقى كهن است كه نسب آنان به شيخ شمس الدين محفوظ بن وشّاح بن محمّد (م 690) از خاندان ابى‏العزّ اسدى حلّى مى‏رسد. مادر دكتر محفوظ نيز سيّده خديجه فرزند سيد هاشم صائغ بود كه از خاندان عمربن يحيى‏بن حسين‏بن زيد الشهيد است. در ميان اين دو خاندان، صدها چهره شاخص علمى، فقهى و ادبى برآمده‏اند كه بيان تفصيلى آنها مجالى ديگر مى‏طلبد.
دكتر محفوظ پس از تحصيلات مقدّماتى در كاظميّه و بغداد، ليسانس ادبيات عرب را در سال 1948 ميلادى و دكتراى ادبيات شرق را در سال 1955 گرفت. از آنجا كه در سنّ كودكى (يازده سالگى) پدر خود شيخ على را از دست داده بود، در محضر مادر فاضله و عموى خود استاد محمّد محفوظ بسيار درس آموخت. حضور اساتيد دانشمند فراوان در شهرهاى مختلف عراق و همّت استاد دكتر محفوظ، سبب شد تا از محضر آنان، دروس فراوانى فرا گيرد مانند: منطق، اصول، بلاغت، تفسير، تجويد، علوم قرآن، علوم حديث، فقه، فلسفه، رياضى، نجوم، طبّ قديم و علم انساب. استاد از چهارده سالگى، شعر سرودن را آغاز كرد و در باب بسيارى از اين علوم، ارجوزه‏هايى سرود.
از سال 1956 به تدريس خود در دانشگاه بغداد پرداخت. وى در خلال اين سالها، سفرهاى علمى فراوان به مراكز دانشگاهى داشته است؛ از جمله تدريس ادبيات عرب در دانشگاه لنينگراد، شهر پطرزبورگ روسيه (1961 تا 1963). تأسيس بخش پژوهشهاى شرقى در دانشكده ادبيات دانشگاه بغداد در سال 1969 و رياست آن تا سال 1973 نيز از تلاشهاى ايشان است. بخشى از تحقيقات گسترده ايشان در باب اسناد و كتب خطى در سال 1975، نظريّة التأصيل در سال 1981، دائرة الأهلّة در سال 1978، تقويم قرن پانزدهم هجرى قمرى در سال 1979، «جدول الأدوار و الكبائس» براى شش هزار سال هجرى در سال 1979، برخى از آثار فضل اوست. استاد در نتيجه آشنايى با زبانهاى مختلف، ردّ پاى كلمات عربى را در زبانهاى اردو (95/14%)، تاجيكى (39/46%)، تركى (70/49%) و فارسى (68/60%) به شمارش درآورده است.
وى معجمهاى تخصّصى نيز نگاشته است؛ از جمله: معجم العلامات و الرموز، معجم الاضداد، معجم الالوان، معجم الصنّاع و البيّاعين و المحترفين، معجم المترادفات، مصطلحات النقود، معجم الموسيقى العربيّة. در رشته تاريخ نيز به تدوين تاريخ شهرهاى عربى و اسلامى به ويژه تاريخ اعتاب مقدّسه، همّت گماشته است. در بسيارى از سمينارها و كنگره‏ها و مجامع علمى در نقاط مختلف، شركت جسته و برخى از آنها را نيز خود پيشنهاد داده است؛ از جمله: بزرگداشت كندى فيلسوف، سيّد رضى، شيخ صدوق، صاحب‏بن عبّاد، شيخ مفيد، صفى‏الدين ارموى.
همچنين عضويت در چندين مجمع و مركز علمى، از جمله جمعيّت سلطنتى آسيايى لندن، فرهنگستان زبان ايران، مجمع اللّغة العربيّة قاهره و تأليف حدود يكهزار مقاله از سال 1941 تا كنون را در كارنامه خود دارد. دكتر محفوظ از بيش از نود تن از مشايخ حديثى (شيعه، سنّى، زيدى، اسماعيلى) در: كاظميّه، نجف، طنجه و فارس (مغرب)، تهران، قم، زنجان، بغداد، دمشق، اصفهان، سمنان، سبزوار، لنينگراد، مدينه منوره، بعلبك، بصره، موصل، عليگره (هند)، اربيل (عراق)، لندن، صنعاء، تلمسان (الجزائر)، بعقوبة (عراق) و مراكز ديگر، اجازه روايت حديث دارد. طول عمر و دوام توفيقات استاد را از خداوند متعال مسئلت داريم.

صفحه از 184