مستندات قرآنى زيارت جامعه كبيره
[نكتههاى پژوهشى - 3 ]
عبّاس نورى ۱
مقدّمه
اهمّيّت زيارت جامعه كبيره بر همگان روشن است. امام هادى عليه السلام در اين زيارت، ائمّه اطهار عليهم السلام را با جلوههاى گوناگون معرّفى كرده تا زائر ائمّه عليهم السلام را از دريچههاى مختلف نگاه كرده و سپس آنان را الگو و اسوه خويش قرار دهد و با تأسّى به آنها بر تعالى و تكامل خود همّت گمارد.
زيارت جامعه كبيره، معروفترين زيارت ائمّه اطهار عليهم السلام است كه اختصاص به زمان و مكانى خاصّ ندارد و در هر زمان و جايگاهى، مىتوان امام را بدان زيارت نمود. اين زيارت سفرهاى است كه مهمانان آن با انواع گوناگون غذاهاى امامشناسى مورد تكريم قرار مىگيرند. زيارت جامعه در مقام خلافت الاهى و امامت، جايى را خالى باقى نمىگذارد تا ديگران آن را پر كنند.
اين زيارت شريفه، در كتابهاى شيخ صدوق «فقيه» و «عيون الاخبار» و شيخ طوسى «تهذيب» آمده و حاكم نيشابورى در «مستدرك» و شيخ الاسلام جوينى هم در «فرائد السمطين» آن را ذكر كردهاند.
زيارت جامعه يك دوره امامشناسى است كه هادى آل محمّد عليهم السلام حضرت امام على النقى عليهم السلام به رهپويان امامت و سالكان طريق ولايت آموخته است. جامعه كبيره كه به فرموده علّامه مجلسى: «از جهت سند صحيحترين زيارت و از نظر موارد، جامعترين آنها و از ديدگاه الفاظ، فصيحترين آنها و از نظر مفهوم، بليغترين آنها و از جهت شأن و مرتبه، والاترين آنهاست.» (بحارالانوار / ج 102، ص 144)
متن زيارت جامعه كبيره به گونهاى است كه هر منصفى صدور اين معارف بلند را از غير معصوم، محال عادى مىداند. افزون بر آنكه خطوط كلّى آن را با خطوط كلّى معارف قرآن كريم ـ كه مرجع نهايى در بررسى روايات است ـ هماهنگ مىبيند و اين، چيزى است كه ما را از بحث سندى آن بىنياز مىكند.
بررسى مستندات قرآنى زيارت جامعه كبيره عنوان پاياننامهاى است كه اينجانب عبّاس نورى، دانشجوى كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث دانشگاه آزاد اسلامى واحد خوى، آن را با راهنمايى استاد جناب آقاى دكتر سيّد مهدى صالحى و با حضرت حجّت الاسلام و المسلمين جناب آقاى دكتر سيّد مهدى قريشى به عنوان استاد مشاور، براى تحقيق و پژوهش انتخاب برگزيدهام. در اين راستا جملاتى از زيارت ـ كه به نوعى با آيات قرآن ارتباط لفظى يا معنايى دارد ـ استخراج گرديد و در قالب جدولى مشتمل بر 85 مورد، به ترتيب عبارات زيارت و نظم تدوينى قرآن كريم، تنظيم شد كه قسمتى از متن هر آيه را به همراه نام سوره و شماره آيه و نيز عبارت زيارت جامعه كبيره مرتبط با آن را به علاقهمندان معرّفى مىكند. البتّه نويسنده ادّعاى استقصاى تامّ ندارد؛ امّا از هيچ كوششى هم فروگذار نكرده است.
بر خود وظيفه مىدانم كه از راهنمايىهاى ارزنده استاد معظّم حضرت حجّت الاسلام و المسلمين جناب آقاى حاج شيخ مرتضى فرجپور در شهر مقدّس قم كه سالها تجربه خود را سخاوتمندانه در اختيار اينجانب قرار دادند و با كمال تواضع در تدوين اين مقاله راهنمايىهاى مفيدى كردند، سپاسگزارى و قدردانى كنم و براى ايشان از خداوند متعال، طول عمر همراه با عزّت و سلامتى مسئلت نمايم.
1.دانشجوى كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث، دانشگاه آزاد اسلامى واحد خوى.