1. مقدّمه
فرمان خدا و رسول، هويّتى واحد دارند و اطاعت از خداوند در گرو اطاعت از رسول اوست. «اطاعت خدا» تسليم شدن براى اوست، در احكامى كه تشريع كرده و پذيرفتن آنها بدون چون و چرا، ضرورى است و «اطاعت رسول» فرمانبردارى از دستوراتى است كه از آن حضرت بهحسب ولايتى كه بر مردم دارد و البتّه از جانب خدا دريافت كرده است صادر مىشود.
آنچه پيامبر طبق قرآن دستور داده است، اعمّ از اوامر و نواهى، همگى رسالت خداوند است، و اطاعت مردم در آن نيز مانند اطاعت اوامر و نواهى خداست، درحقيقت امر و نهى پيامبر از مصاديق امر و نهى خداوند است، هر چند كه در مورد غير احكام و شرايعى باشد كه خداوند وضع فرموده است و به آن سنّت مىگويند.
2. اطاعت از خدا و اطاعت از رسول
در پنج آيه از قرآن كريم اطاعت از رسول در كنار اطاعت از خدا آمده است:
(وَ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلىَ رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ)۱
و خدا را فرمان بريد و پيامبر [ او ] را اطاعت نماييد و اگر روى بگردانيد، [ تكليفِ] پيامبر ما فقط پيامرسانىِ آشكار است.
الطَّوْعُ: انقياد و فرمانبرى؛ طَاعَة: بيشتر در فرمانبردارى است ،با رأى و اختيار در آنچه امر شده و دعا كردن و خواندن خدا به بزرگى در آنچه منظور شده است و معنى دقيق طاعت، همان به بزرگى ياد كردن خدا و تسبيح و تنزيه اوست. ۲
اطاعت رسول خدا، خود بخشى از اطاعت خداوند است؛ چرا كه آن حضرت از خود چيزى نمىگويد و تكرار «اطيعوا» در آيه، اشاره به همين است كه اين دو در عرض هم نيست، بلكه يكى از ديگرى سرچشمه مىگيرد. اطاعت خداوند، شامل
1.تغابن (۶۴) / ۱۲
2.راغب اصفهانى، ج ۲، ص ۵۱۲
