اين ذخاير بسيار ارزشمند كه بخشى از منابع حديثى فريقين را به خود اختصاص داده است, ۱ كمك شايانى به اشاعه حديث و فرهنگ اسلامى كرده است.
نخستين كتاب اربعين
استاد كاظم مديرشانه چى مى نويسد:
تا آن جا كه اين جانب سراغ دارد, اوّلين كتاب اربعين,در نيمه سده سوم, توسط دو نفر از عالمان حديث, هم زمان نوشته شده است.
نخست, اربعين ابوالحسن محمدبن اسلم بن سالم كِندى طوسى(م 242ق) است كه از ثقات محدّثان خراسان بوده است. ۲
ديگر, اربعين حافظ ابوالحسن مؤيد بن محمد بن على قرشيِ طوسى كه از ثقات و پيشوايان حديث بوده و به سال 242ق, درگذشته است. ۳
در اعصار بعدى, اربعين نويسى متداول گشته و اربعين هايى در موضوعات مختلف, به رشته تحرير كشيده شده است. ۴
عناوين اربعينيات
پاره اى از اين دفترهاى معرفت, از سوى فراهم آورندگان, با اسامى خاص, نامگذارى شده اند و پاره اى ديگر, با عنوان عام «الأربعون حديثاً» يا «چهل حديث», خوانده مى شوند. ۵
1.ر.ك: الذريعة, ج۱, ص۴۰۹ـ۴۳۴ كه در آن,نام ۷۶ «اربعين» در فهرست كتب حديثى المكتبة الظاهريه دمشق از ۴۶ كتاب اربعين و در جلد اوّل فهرست مخطوطات دارالكتب القوميه قاهره, ۱۴۰ كتاب با عنوان «اربعين» و در جلد دوم, نام پانزده كتاب, آمده است. نيز, ر.ك: دليل مؤلفات الحديث الشريف المطبوعة القديمة والحديثة, ج۲, ص۶۵۹ به بعد, ذيل عنوان «الأربعون حديثاً»; كشف الظنون.
2.فهرست مخطوطات دارالكتب الظاهرية, بخش حديث.
3.همان جا.
4.اربعين جامى, ص۹(مقدّمه).
5.الذريعة, ج۱, ص۴۰۹.
