گزارشی از يك پايان نامه - صفحه 264

اسلامى يافته است. به عبارت روشنتر، دوران مورد تحقيق، عصر تكوين فقه و كلام اماميّه است.
به همين دلايل، روشن ساختن ميزان مشاركت و فعاليت حوزه هاى علمى، خاندانها و علماى مناطق مختلف سرزمينهاى خلافت در تكوين و تكامل فقه و كلام اماميّه، از اهميّت بسزايى برخوردار است.

دو منطقه «جبال» و «خراسان»، قسمت اعظم سرزمينهاى شرقى خلافت اسلامى را تشكيل مى داده اند و نكته حائزاهميت اين است كه همين دو منطقه، در قرون مورد تحقيق، كانون مهمترين حركتهاى علمى، فرهنگى و سياسى تشيّع بوده اند. منطقه جبال، از نظر علمى ـ فرهنگى، و خراسان، از نظر سياسى، از نقش و اعتبار ويژه اى در تاريخ تشيّع برخوردارند.
شهر قم در منطقه جبال، در قرنهاى دوم، سوم و چهارم هجرى قمرى، از بزرگترين حوزه هاى علمى جهان تشيّع بوده، كه روابط و تبادلات علمى ـ فرهنگى گسترده اى با ديگر نقاط و مخصوصا با ائمّه اماميّه(ع) داشته است.
و خراسان، پيوسته كانون شورشها، قيامها و حركتهاى شيعى بوده است. منابع تاريخى، چه در حكومت بنى اميّه و چه بنى عباس، گزارشهاى متعدّدى از اين شورشها و حركتهاى سياسى داده اند و همين بستر سياسى مناسب بود كه خراسان را مستعدّ انجام بزرگترين تحوّل سياسى در قرون اوّليه اسلام (ايجاد خلافت عباسى)، تحت شعار «الرّضا من آل محمد(ص)» كرد.
نويسنده در پژوهشى كه تحت عنوان فوق به انجام رسانيده، سعى داشته است با احصا و معرّفى علماى دو منطقه جبال و خراسان، و روشن ساختن وضعيّت و اعتبار علمى هر منطقه، تصوير روشنى از روند گسترش، تكوين و تكامل حوزه هاى علمى شيعيان امامى در مناطق موردنظر، و همچنين سهم هر منطقه در شكل گيرى هويّت فقهى و كلامى مذهب اماميّه به دست دهد.
روش، چارچوب و مراحل اين پژوهش، بدين قرار است:
الف) در ابتدا به برشمردن شهر به شهر علماى مناطق موردنظر پرداخته شد.

صفحه از 268