فضای اجتماعی شيعيان در عصر عبدالعظيم حسني(ع) - صفحه 98

فضاى اجتماعى شيعيان در عصر حضرت عبدالعظيم حسنى(ع)

محمدعلى سلطانى

اختلاف فكرى عميق و گسترده موجود در عصر عباسى،و بويژه دوران مصادف با حيات علمى - سياسى حضرت عبدالعظيم حسنى، اخلاق و رفتار اجتماعى پيروان گرايشهاى مختلف مذهبى را به شدت تحت تأثير قرار داده بود. درگيريهاى فكرى گسترده، باعث جبهه بنديها و فرقه گراييهاى بسيارى گشته، و اخلاق و رفتارهاى مبتنى بر اصول كرامت و بزرگوارى را دست خوش تحوّل ساخته بود.
نقضها و رد و ايرادهايى كه افراد نسبت به همديگر داشتند، گوياى فضايى آكنده از بدبينى و عناد و دشمنى بود و تخريب شخصيت افراد و اتهام بى دينى و ارتداد به بهانه هاى كم ارزش، قبح و زشتى خود را از دست داده بود. انتساب افراد و شخصيّتهاى علمى به گرايشهايى چون تجسيم، جهميّه، شبّهه و امثال آن و از بين بردن اعتبار آنان بسيار متداول بود. ۱

1.در اين باره مى توان از كتب ملل و نحل اطلاعات فراوانى به دست آورد. همچنين كتب رجالى قصّه هاى بسيارى در اين باره آورده اند. در يكى از روايات، هشام بن ابراهيم جبلّى مشرقى نقل مى كند كه در يكى از مجالس حضرت رضا(ع)، جعفر بن عيسى به آن حضرت گفت: مولايم، به پيشگاه تو و پيشگاه خداوند از اين اوضاعى كه يارانمان گرفتار هستند شكايت مى كنم. امام پرسيد: مگر چه كار مى كنند؟ جعفر گفت: مولايم، آنان ما را زنديق مى شمارند، تكفيرمان مى كنند و از ما بيزارى مى جويند. امام فرمود: ياران على بن حسين و محمد بن على و ياران جعفر و موسى(ع) هم چنين بودند. اطرافيان زراره ديگران را تكفير كردند و ديگران آنان را تكفير مى كردند... (اختيار معرفة الرجال، ص ۴۹۸، ح ۹۵۶ ، چاپ دانشگاه مشهد).

صفحه از 106