[ دليل ديگر بر عدم اطّلاع حكما بر حقيقت اجرام ]

باز ، در شكلش اختلاف كرده اند . بعضى گفته اند صفحه عريضى است ، و گروهى گفته اند كُره مدحرجه است .
و همچنين در مقدارش اختلاف كرده اند . بعضى گمان كرده اند كه به قدر زمين است ، و بعضى گفته اند : كمتر از زمين است ، و بعضى گفته اند : از جزيره عظيمه بزرگ تر است ، و اصحاب هندسه مى گويند كه صد و هفتاد برابر زمين است .
پس اين اختلافات اقوال در آفتاب دليل است بر آن كه حقيقتش را درست نيافته اند و اين سخنان به گمان گفته اند ، و مشهور ميان متأخّرينِ حكما آن است كه جوهر ديگر است غير عناصر اربعه . در شكلش مشهور كروى بودن است ، و در مقدارش آن كه صد و شصت برابر زمين و ربع و ثمنى است .
و اقوال سابقه از قدماى حكماست و در اين زمان ، متروك است .
و حكما قائل به نُه فلك اند ، و از قرآن و احاديث و ادعيه ، هفت فلك و عرش و كرسى ظاهر مى شود .

[ دليل ديگر بر اين كه افلاك ، قابل خرق و التيام اند ]

و حكما افلاك را قابل خَرق و التيام نمى دانند . پس مكذّب معراج رسول خدا و قرآن اند كه در شب قدر ، نزول ملائكه و روح مى شود و ملائكه به زيارت رسول خدا و ائمه هدى عليهم السلام مى آيند و شب به روضه سيّد الشهداء و خامس آل عبا / 60 / مى مانند و صبح عروج مى كنند . پس آسمان ، قابل خرق و التيام هست .

[ تطبيق عالم صغير بر كبير ]

بدان كه هر چه در كائنات موجود است ، براى انسان است و نمودارى نيز از آنها در آدم ايجاد فرموده است . نامش عالَم اصغر و مُنطوى است بر عالَم اكبر . [ قال أميرُ البَرَرَة قاتِل الكَفَرَة ومُرغِمُ الفَجَرةِ :

وتَزعَمُ أنّكَ جِرْمٌ صَغيرٌوَ فيكَ انطوَى الْعالَمُ الأكبرُ ] .