و باطن زمين را سيراب گردانَد .
و باز ، اگر به يك دفعه مى ريخت ، بر روى زمين جارى مى شد و به اعماق فرو نمى رفت و زراعت ها و درختان را مى شكست . اكنون به تدريج و قطره قطره مى فرستد ، زمين را سيراب مى گرداند و زراعات را مى روياند و زمين را آبادان مى كند و به زراعات [ ايستاده ] زيان نمى رساند و بدن هاى مردم را ملايم و نرم مى گرداند و يبوست را برطرف مى كند و وبا و طاعون و امراضى كه از فساد هوا به هم مى رسد ، زايل مى سازد ، و آفت برگ درختان و زراعت ها را مى شويد و هوا را از كدورت ، جلا مى بخشد .
جمعى از ملاحده كه مى گويند كه از نزول باران ، بسا باشد خانه پيره زنى ويران شود ، يا از كثرت آن ، آفت در زراعات به هم رسد و يا فساد و عفونتى در هوا حادث شود كه موجب حدوث امراض در ابدان و آفات در زراعات گردد ، مى گوييم كه : گاه باشد چنين باشد ؛ بنا بر آن كه خداى تعالى صلاح اديان ايشان را بهتر مى داند ؛ نظر به ايشان از وفور اموال و استقامت ابدان ايشان ، و مردم را به اين بلاها مبتلا مى گردانَد تا موجب انزجار ايشان از معاصى / 199 / گردد و كريمه « وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ »^۱ بر اين ، شاهدى است ناطق و گواهى است صادق ، و ذكر همه منافع آن با آن كه در قوّه اين نادان نيست ، موجب تطويل كلام است .
باز ، فقره شريفه دالّ است بر حشر و نشر ؛ زيرا كه او ـ جلّ شأنه ـ هرگاه اموات حبوب و نبات را نشر تواند داد ، استخوان پوسيده را حشر تواند كرد .

وَجَعَلْتَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لِلْبَرِيَّةِ سِراجاً وَهَّاجاً

بريّه : خلايق .
سراج : چراغ .
وهّاج : درخشان .