نگاهي کلي به اسباب صدور احاديث - صفحه 31

عبارت است از آنچه باعث ورود حديث مى شود . ۱ با توجه به اين معنا و توضيحاتى كه در شرح آن داده شده است ، به تدريج اصطلاح اسباب ورود الحديث ۲ جايگزين اسباب الحديث شد . بعد از آن نيز اسباب صدور الحديث ، ۳ به عنوان اصطلاح ديگرى براى آن به كار رفت . سپس سبب صدور حديث ۴ به عنوان معادلى ديگر براى آن انتخاب شد . شأن صدور حديث ۵ و علّت صدور حديث ۶ هم ، مترادف هاى ديگرى هستند كه اخيراً براى آن به كار رفته اند .

1 ـ 1 ـ 1 . معناى اصطلاحى سبب صدور حديث

مهم ترين تعاريفى كه در اين زمينه مطرح شده است ، عبارت اند از :
الف . سبب ورود حديث ، سببى است كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به خاطر آن ، حديث را بيان كرده است ؛ مانند سبب نزول در قرآن كريم . ۷
ب . سبب ورود حديث ، عبارت از آن چيزى است كه حديث در ايّام وقوع آن گفته مى شود و درباره آن سخن مى گويد . ۸
ج . اسباب ورود حديث ، عبارت است از امورى كه حديث به سبب آنها گفته شده است . ۹
با توجّه به تعاريف گفته شده ، مى توان سبب صدور حديث را چنين تعريف كرد كه عبارت است از امرى (حادثه اى ، مناسبتى ، نيازى ، پرسشى ، موضوعى و ...) كه موجب مى شود پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله يا يكى از امامان عليهم السلام به خاطر آن يا در ارتباط با آن ، حديثى را بيان كنند . ۱۰

2 ـ 1 . علم اسباب ورود حديث

موضوع مورد بحث ، يكى از انواع علوم حديث ۱۱ و از فروع آن ۱۲ به حساب مى آيد و درباره آن گفته شده است :
علم اسباب صدور الحديث ، به شرايط و احوالى توجّه دارد كه سبب صدور حديث ، از نبى اكرم صلى الله عليه و آله شده اند ؛ زيرا در بسيارى از مواقع ، حادثه اى روى مى داد و موجب مى شد كه نبى اكرم صلى الله عليه و آله حكمى

1.شرُح شرحِ نخبة الفكر ، ص ۸۱۴ ؛ خاطر السّمين (حاشيه لقط الدّرر) ، ص ۱۷۸ .

2.الوسيط ، ص ۴۶۶ ؛ المصباح ، ص ۱۳۵ .

3.مفاتيح علوم الحديث ، ص ۱۲۶ .

4.تلخيص مقباس الهداية ، ص ۲۴۵ .

5.بررسى اصول و معيارهاى نقد حديث از جهت متن (پايان نامه كارشناسى ارشد) ، ص ۲۸ .

6.فقه الحديث ، ص ۴۱ .

7.حاشية ابن قطلوبغا على شرح نخبة الفكر ، ص ۱۵۹ ؛ شرحُ شرح نخبة الفكر ، ص ۸۱۴ .

8.شرح نخبة الفكر ، ص۱۴۴ ؛ الموجز فى مصطلح الحديث ، ص۶۰ .

9.همان .

10.ذكر اين نكته مهم است كه ناقل سبب صدور حديث مى تواند معصوم يا غيرمعصوم باشد .

11.البيان و التعريف فى اسباب ورود الحديث ، ص ۳۱ ؛ الوسيط ، ص ۴۶۶ .

12.كشف الظّنون ، ج۱ ، ص ۱۲۰ .

صفحه از 45