اختلاف قرائت يا تحريف قرآن - صفحه 3

اختلاف قرائت يا تحريف قرآن

نگاهى به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان

مرتضى كريمى نيا ۱

چكيده

مقاله حاضر به بررسى برخى روايات دال بر تحريف قرآن مى پردازد كه متون حديثى و تفسيرى كهن شيعه آنها را به ائمه عليهم السلام نسبت داده اند، اما شيخ طوسى نخستين بار در تفسير خود، در عين ردّ صريح انديشه تحريف قرآن، برخى از اين روايات را به عنوان توضيحى تفسيرى در فهم آيات قرآن به كار گرفته است. نحوه استفاده شيخ طوسى از اين روايات در تفسير التبيان سبب شده است كه مفسّران شيعه دنباله روى وى مانند طبرسى، بعدها اغلب اين اخبار را در شمار روايات «اختلاف قرائت» منسوب به ائمه عليهم السلام و در كنار قرائات ساير قرّاء مشهور و شاذ ذكر كنند.

كليد واژه ها: تفسير شيعه، شيخ طوسى، التبيان فى تفسير القرآن، تحريف قرآن، اختلاف قرائات، قرائات ائمه.

اگر از مجموعه روايات پراكنده تفسيرى ـ كه به نقل از پيامبر صلى الله عليه و آله ، على بن ابى طالب عليه السلام ، ابن عباس و ديگران در متون و مراجع روايى اماميه آمده است ـ بگذريم، نخستين كوشش تفسيرى شيعه را بايد به تعاليم امام زين العابدين عليه السلام و بيشتر از آن، امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام نسبت داد. آموزه هاى قرآنى و تفسيرى اين امامان شيعه در قالب رواياتى خاص مكتب شيعه از طريق راويان و اصحاب ايشان نقل شده است. اين شيوه تفسيرى ـ كه در زمان حيات امامان بعدى تا دوران غيبت صغرى ادامه يافته است ـ عمدتا بر نقل روايات تفسيرى امامان متمركز است و در آنها، به ندرت به آراى شخصى خود راويان پرداخته مى شود. برخى از شاگردان مستقيم ائمه عليهم السلام روايات تفسيرى ايشان را در اصل هاى خود آورده اند كه بعدها مورد استفاده ديگر راويان و مدونان تفسيرى قرار گرفته است.

1.عضو هيئت علمى دانشگاه آزاد اسلامى تهران ـ واحد علوم و تحقيقات.

صفحه از 18