حكم شرعى وضع حديث - صفحه 22

حكم شرعى وضع حديث و بررسى دلايل موافقان وضع حديث

دكتر قاسم بستانى ۱

چكيده

با وجود آن كه اكثريت قريب به اتفاق مسلمانان نسبت به وضع حديث و انتساب دروغين سخنان و افعال به معصوم، با اتكا بر ادله عقلى و شرعى، نظر منفى داشته اند، اما اشتمال منابع حديثى آنان بر اين گونه احاديث نشان مى دهد كه مسلمانان توجهى جدى به اين قبح نكرده اند. برخى به انگيزه هاى مادى و دنيوى و برخى به انگيزه هاى دينى دست به جعل حديث زده اند. اما ادله كسانى كه به انگيزه هاى دينى موافق وضع حديث بوده و دست به چنين اقدامى زده اند، چه بوده است؟
در اين مقاله، ضمن طرح و بررسى برخى مفاهيم مربوط به پديده وضع حديث، مانند: تعريف حديث موضوع، حكم شرعى روايت حديث موضوع و ادله موافقان وضع حديث، مانند: وجود مصلحت، قصد هدايت و حق گويى طرح و به پاسخ گويى آنها پرداخته شده است.

كليد واژه ها: حديث، حديث موضوع، وضع حديث، حكم شرعى.

1. حديث موضوع چيست؟

حديث موضوع، حديثى است كه در آن قول، فعل و تقريرى به دروغ به پيامبر صلى الله عليه و آله و نيز ائمه عليهم السلام(نزد شيعيان)، نسبت داده شود، ۲ و تأكيد شده كه حديث بايد ساختگى باشد، نه حديث فرد دروغگو؛ چه گاهى دروغگو، راست مى گويد. ۳
حديث موضوع، اسامى ديگرى نيز دارد؛ مانند: حديث جعلى، مجعول، مكذوب، مختلق، مصنوع،

1.استاديار دانشگاه شهيد چمران اهواز.

2.تدريب الراوى، ج۱، ص۲۷۸؛ قواعد التحديث، ص۱۵۰؛ علوم الحديث، ص۷۷؛ منهج نقد المتن، ص۲۰۵؛ اصول الحديث، خطيب، ص۴۱۵؛ منهج النقد عند المحدثين، ص۳۱۰؛ الرعاية، ص۱۵۲؛ الرواشح، ص۱۹۳؛ مقباس الهداية، ج۱، ص۳۹۹؛ نهاية الدراية، ص۳۰۹؛ اصول الحديث، سبحانى، ص۱۰۵ ـ ۱۰۶.

3.الرعاية، ص۱۵۲؛ مقباس الهداية، ج۱، ص۳۹۹؛ اصول الحديث، سبحانى، ص۱۰۵ ـ ۱۰۶.

صفحه از 32