بر كرسى تدريس

ميرزا مسيح طالقانى پس از آن كه به مقامات علمى و معنوى نايل آمد در مدرسه مروى(فخريه) به تدريس و تربيت طلاّب و مشتاقان فرهنگ قرآن و عترت پرداخت. يادآور مى شود حاجى محمدحسين خان قاجار مروى (فوت 1234 ه.ق) اين مكان را در سال 1232 ه.ق بنيان نهاد و املاك و دارايى هاى قابل ملاحظه اى وقف آن نمود.
مدرسه فخريه ظرفيت پذيرش دويست نفر طلبه را داشت. ^۱
از آنجا كه اين مُدرّس نامدار در طريق تزكيه و تقوا و كمالات عرفانى به موفقيت هاى درخشانى نايل گشته بود، حوزه درسش با شكوه و بياناتش شيوا و رسا و پرجاذبه مى نمود. شاگردان فاضلش كه بعدا خود از مشاهير تهران و حتى ايران به شمار آمدند درس و بحث او را مى ستودند و قدرت استاد خويش را در بيان مشكلات و غوامض علمى در عرصه هاى فقه، اصول و حكمت مى ستودند. ^۲
حاج ميرزا مهدى فرزند ميرزا جعفر آشتيانى از علماى معاصر كه گذشته از مراتب علمى در كمالات نفسانى ممتاز و در عرفان و حكمت و فلسفه از همگنان گوى سبقت را ربوده بود پس از فراغت از تحصيل سطوح، نخست نزد پدر و سپس در محضر ميرزا مسيح طالقانى فقه و اصول استدلالى را آموخت. ^۳

63

مسيح طالقانى

(متوفى 1339 ه.ق)

غلامرضا گلى زواره

دوران شكوفايى و تحصيلات

از زمان تولد اين دانشور اطلاعى در دست نمى باشد، ميرزا مسيح فرزند قاسم طالقانى مى باشد كه ظاهرا تحصيلات مقدماتى را در زادگاه خويش طالقان به اتمام رسانيده و به تهران مهاجرت نموده است.
اين فاضل فرزانه در دو رشته علوم عقلى و نقلى توانايى هاى درونى و گرايش هاى فكرى خود را بروز داد و براى پيمودن مدارج عالى دانش فقه به محضر آية اللّه محمدحسن آشتيانى(1319 ـ 1248 ه.ق) شتافت، اين فقيه گرانمايه پس از آن كه با قله اجتهاد نايل آمد چون در اصول فقه مباحث تازه و نكته هاى پژوهشى پرمايه اى را مطرح كرد طالبان علم به محضرش شتافتند تا از پرتو تابش او استفاده كنند و رفته رفته بر سايه عالمان معاصر خويش در عرصه فقاهت ترجيح داده شد. آنچه كه موجب شد ميرزا مسيح از كمالات اين مجتهد مبارز استفاده كند آن بود كه در بحث هاى اجتهادى دقت و مو شكافى داشت و داراى ذوق خاص و بيان گيرا بود، او در حوزه پژوهش و نگارش نيز از روش تحقيقى استادش بهره مند شد و همان گونه كه آية اللّه آشتيانى بر فرائد الاصول شيخ انصارى حاشيه اى ارزشمند نگاشت ميرزا مسيح نيز مباحث اين نوشتار را با شرحى مفصل توضيح داد تا براى طالبان علم و كمال تهيه
قابل استفاده و بهره بردارى باشد.
موقعى كه بزرگترين نهضت سياسى ايران در برابر استعمار انگلستان و قرارداد رژى از خانه ميرزاى آشتيانى شكل گرفت و فعاليت هاى سياسى عزت آفرين اين مجتهد باعث پيروزى مسلمانان بر استبداد استكبار گرديد. ميرزا مسيح به حمايت از اين تلاش سياسى پرداخت. ^۱
ميرزا مسيح از خرمن انديشه و معارف آية اللّه حاج ملا محمد آملى، از بزرگان علما و فقها و از مشاهير مراجع روحانى تهران و يا پرتلاش شهيد شيخ فضل اللّه نورى استفاده كرد و سالهاى متمادى در محضرش زانو بر زمين زد و حكمت و علوم نقلى را نزد وى فراگرفت. ^۲
ميرزا مسيح در مدرسه دارالشفاء با انديشمند فروتن كه حكيم جلوه نام داشت آشنا گرديد و چون متوجه شد اين حكيم عالى مقام در بررسى و نقد و تحليل آراى فلاسفه از روى تحقيق سخن مى گفت و قدرت كم مانندى در مباحثه و مناظره و تسلط عالى به آثار حكيمان داشت و اين همه معارف ناب را با مهربانى، كلامى شيوا و شيرين و در جاذبه بيان مى كرد جلسه درسش را مغتنم شمرد و به همراه كثيرى از دانشوران و طلاّب فاضل نزد حكيم جلّوه تلمذ نمود. ^۳