خلل‏زدايى از اسناد روايات؛ راهكارها و قراين - صفحه 160

خلل زدايى از اسناد روايات؛ راهكارها و قراين

حميد آريان ۱

چكيده

حصول اطمينان به صدور حديث از جانب معصومان امر مهمى است كه با شناخت حكم راويان سند گره خورده است. هرگونه خللى در سند ممكن است، اعتبار حديث را از جنبه صدورى دچار خدشه كند. اما براى رفع خلل هاى احتمالى وارده بر اسناد بعضى از روايات، كه عمدتا دامنگير «عناوين» و «عبارات سند» شده، چه راهكارهايى را مى توان به كار بست و چه قراينى را بايد ترتيب داد؟ مقاله در پاسخ از پرسش فوق، و تنها در مقوله اختلالات مربوط به تحريفات، به سامان رسيده و نتايج حاصله را در دو مقوله راهكارها و قراين صورت بندى كرده است:
راهكارهاى خلل زدايى: 1. مطابقت دادن اسناد روايات متحدالمضمون يا متشابه السند با يكديگر، 2. رجوع به اصول روايى و مصادر رجالى يا مشيخه و مقايسه اسناد روايات با اسناد و طرق موجود در اين گونه منابع، 3. مراجعه به شروح و جوامع روايى ثانويه، 4. طبقه شناسى راويان و مشايخ آنها، 5 . استقصاى روايت كنندگان از يك عنوان.
قراين خلل زدايى: 1. عدم امكان جمع دو نسب مختلف براى عنوان واحد، 2. وجود عنوانى غريب در سند بدون موجه بودن جهت ابهام آن، 3. ناهماهنگى اجزاى سند از جهت قواعد دستورى، 4. ورود روايت در كتب غير مشهور.

كليد واژه ها: تحقيق سند، خلل زدايى از اسناد، تحريف، تصحيف، زياده، سقط.

مقدمه

كتاب و سنت به عنوان دو مصدر اصلى دين در گذر زمان و تا رسيدن به دست نسل هاى متأخر، سير و سرگذشتى متفاوت داشته اند؛ با اين كه قرآن مجيد به طور متواتر در ميان مسلمانان ماندگار شد، ماجرا در انتقال سنت به گونه اى ديگر رقم خورد. سنت در قالب حديث و عمدتا به صورت خبر واحد

1.دكترى علوم حديث عضو و هيأت علمى مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قم.

صفحه از 179