نقل به معنا - صفحه 181

نقل به معنا ۱

پيش از پرداختن به «فقه الحديث» و استنباط از روايات ، پژوهش در دو حوزه ضرورى است ؛ يكى حوزه صحّت انتساب و اطمينان به صدور حديث از پيشوايان دين ، و ديگرى حوزه صحّت متن منقول .
در حوزه نخست (كه ويژه بررسى اطمينان به صدور حديث از پيشوايان دين و صحّت انتساب آن به ايشان است) ، مباحث «نقد سند» و «نقد محتوا» ، رهگشاست . با اين دو ميزان مى توان احاديث را پالايش كرد و صدق و كذب آنها را نشان داد .
در حوزه ديگر (كه پس از فراغ از صحّت انتساب ، بدان بايد پرداخت) ، از ميزان انطباق متن نقل شده با سخن معصوم مى رود . بدين معنا كه : تا چه اندازه مى توان كلمات حديث را با واژگان و الفاظ خاص ، سخن معصوم تلقّى كرد؟ آيا «نقل به معنا»ى راويان ، چگونگى استنساخ ۲ (بويژه در قرون اوّليه) و نيز اشتباه راوى در تحمّل ، حفظ و نقل ، به درستى متن منقولْ آسيب نمى رساند . اين سه مسئله ، در حوزه بررسى صحّت متن ، جاى مى گيرد . در كتب علوم حديث ، كم وبيش ، از اينها بحث شده است ؛ اما هنوز پژوهش هاى عميق و گسترده را طلب مى كنند .

1.اين مقاله ، پيش از اين ، در فصل نامه علوم حديث (ش۲) منتشر شده است .

2.گفتنى است كه دو اصطلاح تصحيف و تحريف ، در علوم حديث ، ناظر به خطاى ناشى از استنساخ است (رجوع شود به : دراية الحديث ، كاظم مديرشانه چى ، انتشارات اسلامى ، قم ، ص۴۴ـ۶۵) .

صفحه از 197