مفهوم امامت و ويژگى‏هاى امامان عليهم السلام از نظر عبد الجليل رازى‏ - صفحه 219

اهميت موضوع‏

انسان با نظر به حقيقت خود و با توجّه به فقر ذاتى خويش، در مى‏يابد كه آفريننده و قيّومى دارد و عبدى مملوك است. روشن است كه بنده در برابر آفريدگار خويش، شأنى جز بندگى و اطاعت محض ندارد و نبايد از كسى جز غير مالك خويش فرمان بَرَد. به اين ترتيب است كه «توحيد در ولايت» تحققّ مى‏يابد. از اين روى، پذيرش ولايت الهى و تسليم در برابر امام منصوب از سوى خداوند، عين توحيد است و انكار آن، كفر و موجب دورى از خدا، چنان كه شيطان نيز صرفاً به دليل نپذيرفتن ولايت الهى آدم عليه السلام از درگاه ربوبى رانده شد. بنا بر اين، شناخت مقام امامت الهى و ويژگى‏هاى امامان منصوب از جانب خداوند، اهميت بسيارى دارد. به همين جهت، متكلّمان و عالمان مسلمان، همواره به اين موضوع، به عنوان يكى از مهم‏ترين مسائل اعتقادى نگريسته و به طور مفصّل به آن پرداخته‏اند.
از اين ميان، بررسى ديدگاه عبد الجليل رازى در باره ويژگى‏هاى امامان عليهم السلام از دو جهت حائز اهميت است:
نخست آن كه آراى وى در فضاى عمومى متكلّمان اماميه و مبتنى بر تحقيقات متكلّمان سده‏هاى پيشينْ مطرح شده است. از اين نظر، گزارش ديدگاه وى مى‏تواند بيانگر ديدگاه پيشينيان نيز باشد.
دوم آن كه وى در موضع نقد سخنان يك فرد سنّى، و با عنايت به مقتضيات و الزاماتِ ردّيه‏نويسى، آراى خود را مطرح كرده است، و در عين پاسخگويى به سخنان وى، بر مواضع اصولىِ خود تأكيد داشته است. اين نكته مى‏تواند خطوط اصلى ديدگاه وى و مرزهاى انعطاف‏پذيرى او را در تبيين ويژگى‏هاى امامان عليهم السلام نشان دهد.

پيشينه بحث‏

بحث از ولايت الهى و ويژگى‏هاى ولى خدا، با آفرينش موجودات و جعل اين مقام از سوى خداوند متعال براى بنده برگزيده خود، آغاز شده است. شايد بتوان گفت اوّلين كسى كه در اين موضوع سخن گفته و به خداى متعال اعتراض كرده، شيطان است.

صفحه از 264