جايگاه اصطلاح «شيعه اصوليّه» در گفتمان كلامى عبد الجليل قزوينى رازى‏ - صفحه 371

9 : جايگاه اصطلاح «شيعه اصوليّه» در گفتمان كلامى عبد الجليل قزوينى رازى‏

سيّد محمّدهادى گرامى‏۱

چكيده‏

تقابل اخباريان و اصوليان از سده يازده هجرى و هم‏زمان با فعّاليت‏هاى ملاّ محمّدامين استرآبادى آغاز شد. در عين حال، كاربرد اصطلاحات «اخبارى» و «اصولى» را مى‏توان به شكل محدودترى در سده‏هاى پيشين نيز پيجويى كرد. كتاب نقض عبد الجليل قزوينى رازى، از معدودترين آثار امامى در سده‏هاى ميانه است كه در آنها تقابل ميان اصوليّه و اخباريّه، به شكل نسبتاً خوبى انعكاس يافته است و به طور خاص، در موارد متعدّدى از گروهى به نام «شيعه اصوليّه» ياد شده است. بر اساس يك خوانش اوليّه، به نظر مى‏رسد كه تقابل مطرح شده در كتاب نقض، به اصحاب حديث قم و اماميان متمايل به مكتب متكلّمان بغداد اشاره داشته باشد. اين مقاله، با ردّ اين خوانش و يك فرضيّه ديگر، در نهايت نشان خواهد كه كاربرد اصطلاح «شيعه اصوليّه» در گفتمان كلامى عبد الجليل قزوينى رازى، ماهيّتى كاملاً راهبردى‏۲ دارد. گرچه در ظاهر، عبد الجليل از جريان‏هاى امامى همچون اصوليّه و اخباريّه، ياد مى‏كند، امّا عدم تطبيق اطلاعات موجود در كتاب، با

1.دانشجوى دكترى الهيات دانشگاه امام صادق عليه السلام (m.h.gerami@hotmail.com).

2.در اين مقاله، بارها از تعبير «راهبرد» استفاده شده است كه معادل فارسى «استراتژى» است.

صفحه از 426