مقدمه
اگر کسی بخواهد عالمی توانمند در امور دینی شود و به عنوان منادی شریعت با مردم سخن بگوید، باید علاوه بر قرآن کریم، با متون حدیثی آشنایی داشته باشد. به بیان دیگر، مردم از عالمانی که در حوزه علمیه به تحصیل پرداختهاند، انتظار دارند که معارف دین را در اختیار آنها قرار داده و پاسخگوی نیازهای دینی آنها باشند. بدیهی است کسی که از منابع حدیثی بهرهای نبرده و با آنها آشنا نیست، نخواهد توانست از عهده این مهم برآید. پس لازم است که مبلغان، نویسندگان و پژوهشگران حوزه دین با متون حدیثی آشنا شوند. چگونه میتوان به این آشنایی دست یافت و از متون غنی حدیثی استفاده کرد؟ سیر مطالعه منابع حدیثی چگونه باید باشد؟ با چه شیوهای میتوان به مجموعه معارف حدیثی دست یافت؟ آیا نیازمند برنامهریزی خاصی هستیم یا این که میتوان به صورت دلخواه از هر کتابی که خواستیم، شروع کنیم؟
برخی با توجه به این که کتاب شریف الکافی مهمترین کتاب حدیثی ماست، حدیثخوانی را از جلد اول این کتاب آغاز میکنند و برخی دیگر، با کتاب نهج البلاغه شروع میکنند. ایشان از آنجا که نمیدانند مباحث ابتدایی هر دو کتاب، سختترین قسمتهای هر دو کتاب است،۱ در آغازین روزهای مطالعه، با دشواری مواجه شده، از مطالعه دست میشویند. بعضی دیگر، هر کتاب حدیثی را که یافتند، بی هیچ تقدم یا تأخری، مطالعه میکنند، اما از آنجا که هیچ نظم منطقی بر برنامه مطالعاتی ایشان حکمفرما نیست، کمتر از کار خویش بهره میبرند. اینجاست که نیاز به برنامهریزی درست احساس میشود تا علاقهمندان بتوانند بر اساس آن، با متون حدیثی آشنا شده، مجموعه معارف اسلامی به آنها منتقل شود. این برنامهریزی باید به گونهای باشد که
1.. کتابهای ابتدایی جلد اول الکافی (از مجموعه هشت جلدی)، یعنی کتاب العقل، کتاب التوحید و نیز کتاب الحجه، سختترین قسمتهای آن بوده و برخی از موارد آن حتی با استاد هم قابل دسترسی نیست. نهج البلاغه هم دقیقاً همین وضعیت را دارد. خطبه اول نهج البلاغه از روایات مشکل است. در حالی که مرحوم امام خمینی رحمة الله علیه در پیامی به کنگره هزاره نهج البلاغه در سال ۱۳۵۹ش، نوشتند که همه متفکران عالم جمع بشوند و ببینند که این جملهای که مندرج است در خطبه اول نهج البلاغه، را میتوانند بفهمند و تحلیل کنند که امیرالمؤمنین علیه السلام در توصیف ذات الهی میفرمایند «مع کل شی لا بمقارنه و غیر کل شی لا بمزایله». این معیت بدون مقارنه چیست؟ تصویر این، کار سختی است و مرحوم امام به عنوان تحدی، از همه متفکران خواستند که در این موضوع غور کنند. جملهای که حضرت امام با آن همه وسعت اطلاعات این گونه برخورد کند، پس ما طلبههای معمولی چگونه میتوانیم با عمق آن ارتباط برقرار کنیم؟