تضارب آراي رجالي امام خميني و آيةالله خويي در باره محمد بن اسماعيل، استاد کليني - صفحه 129

تضارب آرای رجالی امام خمینی و آیةالله خوییدر باره محمد بن اسماعیل، استاد کلینی

مهدی بیات مختاری ۱

چکیده

کلینی بی‌واسطه از محمد بن اسماعیل بدون افزودن پسوند و پیشوندی، 831 حدیث نقل نموده است. بیشتر محقّقان عرصه حدیث و کاربران دانش رجال، مراد از وی را محمّد بن اسماعیل بندقی نیشابوری تعیین کرده‌اند. دو فقیه معاصر امام خمینی و آیةالله خویی در وثاقت و معتمد بودن وی اختلاف نظر بنیادین دارند. امام خمینی، دست کم در چهار موضع به توثیق وی پرداخته و تأکید می‌کند، گرچه وی از سوی رجال شناسانی مانند طوسی و نجاشی توثیق نشده، اما بررسی و لحاظ کردن قراین، حاوی والامقامی اوست.
اما آیةالله خویی، فراوانی روایت کلینی از محمد بن اسماعیل را متضمّن توثیق وی نمی‌داند.
اما برآیند کاوش در قراین بسیار از جمله شخصیّت کلینی به عنوان راویت کننده از محمد بن اسماعیل، جزو مشایخ اجازه بودن وی و از سویی توثیقش توسط نامبردارانی همانند علامه حلی، شهید اول، صاحب معالم، وحید بهبهانی، میرداماد، حرعاملی، و...، حاوی استواری رویکرد امام خمینی است. بی‌تردید، بسنده کردن به ثوثیق و تضعیف رجالیان به عنوان تنها عامل و نادیده انگاشتن سایر قراین، موضعی مستحکم و جامع به شمار نمی‌آید.

کلید واژه‌ها: محمد بن اسماعیل نیشابوری، کلینی، امام خمینی، آیةالله خویی، توثیق و تضعیف.

1.استادیار دانشگاه نیشابور.

صفحه از 144