بحث های مقارن در علم الحديث(2): خبر متواتر - صفحه 134

بحثهاى مقارن در علم الحديث(2)

خبر متواتر

محمد رحمانى

درآمد

در مقاله پيش با سودمند دانستن مباحث مقارن در علوم حديث،اقسام آن (دراية الحديث،فقه الحديث، رجال الحديث، تراجم، فهرست شناسى، مشيخه شناسى) از نظر شيعه و اهل سنت نقد و بررسى شد.
اكنون به مباحث مربوط به تقسيمات حديث مى پردازيم.
مولفان علوم حديث، اخبار را از جهات مختلفى تقسيم كرده اند:
1ـ از جهت شمار راويان به: خبر متواتر، مستفيض و واحد.
2ـ از جهت صفات راويان به: خبر صحيح،حسن و ضعيف.
3ـ از جهت اتصال يا عدم اتصال سند به معصوم به: خبر مسند، معلّق، مقطوع، منقطع و مرسل.
4ـ از جهت اعتقادات راوى به: خبر موثق و غير موثق.
  5ـ از جهت الفاظ به: خبر قدسى و غيرقدسى.
6ـ…
همان گونه كه گذشت تقسيم خبر به متواتر،مستفيض و آحاد، ازجمله تقسيمات قابل قبول تمامى پژوهش گران علوم حديث است و شايد بتوان گفت: از منطقى ترين و اصلى ترين تقسيمات حديث است كه تقسيمات ديگر، بر اين محور سامان يافته است. ۱
در اين شماره، «خبر متواتر» را به گونه مقارن و تطبيقى نقد و برسى مى كنيم.

1.برخى از محققين علوم حديث، پيش از اين تقسيم، تقسيم ديگرى بيان كرده اند وآن اين كه؛ خبر يا صدق آن معلوم است و يا كذب آن و نوع سومى وجود ندارد. (الرعاية فى علم الدراية، شهيد ثانى، كتاب خانه آية الله مرعشى، ص ۵۴). پس از آن محقق مامقانى فرموده اند: خبر يا صدق آن معلوم است و يا كذب آن و يا مجهول است. و در صورت اوّل و دوّم، صدق و كذب، يا به گونه ضرورى معلوم است و يا به گونه نظرى. (مقباس الهداية فى علم الدراية، علامه مامقانى، موسسه آل البيت، ج ۱، ص ۸۱). همان گونه كه ملاحظه مى گردد ايشان در مقام رد شهيد ثانى، قسم سومى را نيز بيان كرده اند. در ميان صاحب نظران اهل سنت، دكتر صبحى صالح خبر را در ابتدا به مقبول و مردود تقسيم مى كند و مى گويد اين تقسيم طبيعى است و لكن محدثين، تقسيم ثلاثى خبر را بر اين تقسيم ترجيح داده اند (علوم الحديث و مصطلحه، صبحى صالح، دارالعلم للملايين، ص ۱۴۱). همان گونه كه پيش از اين گفته شد، از جمله مباحث سودمند، تحقيق و بررسى تقسيمات گونه گون روايات و جهات آن است كه خود، مقاله جداگانه اى را مى طلبد. امّا در اين نوشته، تقسيم شهيد ثانى و علامه مامقانى به جهاتى، از جمله اين كه مشتمل بر اصطلاحات متداول حديثى نيست، مورد بحث قرار نمى گيرد.

صفحه از 153