نشست علمی « قواعد تخریج حدیث» برگزار شد

به گزارش پایگاه حدیث نت، در این نشست که پیش از ظهر پنجشنبه۱۰ بهمن ماه در تالار شیخ صدوق مؤسسه دارالحدیث برگزار شد،حجت الاسلام جدیدی نژاد، به شیوه کارگاه آموزشی ـ پژوهشی با ارائه جزوه حاوی تعریفتخریج حدیث، قواعد تخریج و نقل شواهد حدیث به ارائه موضوع پرداخت.
وی با با بیان تعریفی از تخریج حدیث اظهار داشت:
بیرون آوردن الفاظ و طرق متعدد حدیث از مصادر و غایت آن، آگاهی از میزان اعتبار حدیث، بیرون آوردن اختلاف لفظ مصادر و حد ضبط راویان است.
مدرس مرکز آموزش تخصصی علوم حدیث ادامه داد:
در قرون اخیر تخریج به معنای راهنکایی به سوی مواضع حدیث در مصادر است و شامل نقل حدیث نمی شود.
این پژوهشگر علوم حدیث، با اشاره به قواعد تخریج حدیث گفت: به هنگام تخریج، قولی که با اسناد متعدد به راوی اول نسبت داده شده را تخریج می کنیم نه قولی که به معصوم(ع) نسبت داده شده است.
حجت الاسلام جدیدی نژاد، بیان داشت: به عبارت دیگر، شواهد حدیث را تخریج نمی کنیم و به متابعات آن اکتفا می کنیم، زیرا قرار دادن متن حدیث به عنوان ملاک و معیار در وحدت و تعدد حدیث، دشوار و در نهایت سلیقه ای می شود.
وی درخصوص شاهد حدیث تاکید کرد:
شاهد به معنای خاص به حدیثی گفته می شود که هم معنا و یا حتی هم لفظ با حدیثی دیگر باشد. لیکن ناقل آن از معصوم فردی دیگر باشد و اگر ناقل دو حدیث هم لفظ یا هم معنا یکی، و اختلاف در راوی از این ناقل و یا پایین تر از آن باشد به آن متابعه می گویند.
پژوهشگر علوم حدیث در ادامه گفت: متابعات اغلب در جهت تقویت احادیثی که به عنوان اصول نقل شده اند، نقل می شوند و شاهد به معنای عام، متابعات را نیز شامل می شود.
وی به ذکر نمونه ای از متابعات از کتاب الصیام در صحیح مسلم پرداخت و خاطرنشان کرد: نقل شواهد حدیث اگرچه از مصطلح «تخریج حدیث» خارج است، لیکن ازآنجا که برخی از شواهد هرچه حدیث در واقع همان حدیث اند که با سندی کاملا متفاوت نقل شده اند، نقل آنها در پایان بخش تخریج با عنوان «وفی الباب»، بسیار مناسب و حتی از دیدگاه فقهی ضروری است.
جدیدی نژاد تصریح کرد: به هنگام تخریج، تا حد امکان مصدریابی هم لازم است، فی المثل کتاب کافی در واقع از منابع واسطه است و ما می توانیم بعد از نقل هر حدیث از این کتاب شریف بگوییم:« والحدیث ماخوذ من کتاب ...»ولو آنکه مصادر کافی به خصوص معلوم نباشد و احتمال بدهیم که خود او نیز از منابع واسطه استفاده کرده است.
وی در توضیح این مطلب اضافه کرد: مصادر کتاب «کافی» و کتاب های مشابه آن از طریق مراجعه به اسناد آن برای یافتن حلقه مشترکی که محل افتراق است، چندان دشوار نیست، به ویژه آنکه در « رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی» مصادر اولیه مستقلا معرفی شده اند.
پژوهشگر علوم حدیث در ادامه گفت: بهتر است عبارت حدیث تخریج شده را از ابتدای سند تا راوی مشترک میان دیگر اسناد آن حدیث، ذکر نماییم، لیکن ذکر نام راوی مشترک و راوی مغایر پیش از آن نیز کفایت می کند.
وی در پایان با ذکر نمونه ای از تخریج حدیثی از کتاب «خصائص امیرالمؤمنین علیه السلام با تحقیق استاد محمد کاظم محمودی پرداخت.
در ادامه حاضران پرسش های خود را مطرح کردند و حجت الاسلام جدیدی نژاد، به پرسش های آنان پاسخ گفت.
در ابتدای جلسه، حجت الاسلام بیرانوند، از پژوهشگران گروه منابع حدیثی و آموزش های کارگاهی پژوهشکده علوم و معارف حدیث گزارشی از برگزاری دو نشست پیشین با عناوین «نقش منابع مکتوب در انتقال تراث حدیثی شیعه» و « چهار عصر طلائی در پیدایش و انتقال احادیث شیعه» ارائه کرد.
وی هدف از برگزاری سلسله نشستهای دانش تخریج را تولید دانش تخریج شیعی عنوان کرد و گفت: امیدواریم با برگزاری این سلسله نشست ها، گامی برای تولید دانش تخریج متناسب با فرهنگ شیعی برداریم.
گفتنی است، گروه منابع حدیثی و آموزش های کارگاهی پژوهشکده علوم و معارف حدیث، از گروه های نوپای مجموعه است که طی یک سال گذشته فعالیت های مختلفی از جمله برگزاری دو دوره تربیت پژوهشگر حدیثی، برگزاری نشست های علمی دانش تخریج شیعی و تهیه جزوات آموزشی متعدّد، انجام داده است.