الإيضاح - صفحه 36

چاپ رسيده است ؛ گرچه اين اثر هم به طور كامل موجود نيست و تنها بخشى از آن بر جا مانده است . ۱ بخش هايى از اين اثر ، در اختيار داعى اسماعيلى ، ادريس عماد الدين (م 872 ق) بوده است و او در تأليف اثرش عيون الأخبار ، از آن سود جسته است . اين مجموعه ، حاوى استدلال هايى در مورد اثبات امامت على عليه السلام و برخى رويدادهاى آغازين حركت فاطميان در شمال افريقاست . مهم ترين درگيرى اين فقيه اسماعيلى با عالم مالكى ابو عثمان سعيد بن محمّد بن حدّاد (م 302ق) بوده است . ۲ گزارش پاسخ هاى ابو عثمان

1.اين كتاب با عنوان The Advent of The Fatimids، توسط ويلفرد مادلونگ و پاول والكر، به چاپ رسيده است (انتشارات تاوريس، لندن، ۲۰۰۰م). اصل كتاب، در دسترس نيست و تنها منقولاتى از آن، در اثر مهم در باره اسماعيليه، الأزهار، نوشته حسن بن نوح بهروچى (م ۹۳۹ ق) بر جا مانده است. ر.ك: Poonawala, I, K, Biobibligraphy of Ismaili Literature, pp:۱۸۱-۱۸۲. نسخه اى ديگر از اين اثر را آقا بزرگ تهرانى مشاهده نموده است. به دليل خطاى ايوانف كه اثر را تنها مجموعه اى حاوى نكات اخلاقى و نصايح معرّفى نموده، آقابزرگ، مؤلّف را شخص ديگرى و از عالمان امامى معرفى كرده است (ر.ك: الذريعة، ج۲، ص ۳۴۰). كتاب مناظرات، حاوى مجموعه خاطرات داعى اسماعيلى است كه بين سال هاى ۳۳۲ تا ۳۳۶ق، به رشته تحرير درآمده است (در مورد اين كتاب، ر.ك: آيينه پژوهش، ش ۶۴، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳).

2.در مورد اين فقيه مالكى ، ر.ك: طبقات علماء إفريقية، الخشنى، تحقيق: محمّد زينهم محمّد عزب، القاهرة: مكتبة المدبولي، ۱۴۱۳ق، ص۲۶ ـ ۲۸ و ۶۱ ـ ۷۱؛ رياض النفوس، أبوبكر المالكي، بيروت : ۱۹۸۳ق، ج۲، ص۷۵ ـ ۹۶؛ معالم الإيمان في معرفة أهل قيروان، ج ۲، ص۲۹۵ ـ ۳۱۶؛ تراجم المؤلّفين التونسيين، محمّد محفوظ، بيروت: دار الغرب الإسلامي، ۱۹۸۲م، ج۲، ص۱۰۵ ـ ۱۰۸. غالب اطّلاعات درباره اين فقيه، مبتنى بر نوشته خشنى است، كه او نيز بخشى از ردّيه ابوعثمان ضد ابن هيثم را در اثر خود، نقل كرده است. بخشى از مناظره وى با ابن هيثم در مسئله غدير خم را ابو حيان نقل كرده است (ر.ك: الإمتاع و المؤانسة، ج ۳، ص ۱۹۵). در الإمتاع، نام فقيه مالكى به خطا، عثمان بن خالد تصحيح شده است.

صفحه از 218