قاعده زرين در حديث و اخلاق - صفحه 5

قاعده زرين در حديث و اخلاق

دكتر سيد حسن اسلامى ۱

چكيده

نوشته حاضر بر آن است تا ابعاد يكى از بنيادى ترين و عام ترين قواعد عملى اخلاق را در احاديث و اخلاق نشان دهد. اين قاعده به دليل كارآيى و قابليت فراوانى كه دارد، به قاعده زرين نامور شده است و دو صورت دارد؛ طبق صورت بندى مثبت: «آنچه را دوست دارى ديگران نسبت به تو انجام دهند، تو نيز نسبت به ديگران انجام بده» و صورت بندى منفى آن چنين است: «آنچه بر خود نمى پسندى بر ديگران مپسند» اين نوشته هفت بخش دارد: بخش نخست، تصويرى از اهميت عملى اين قاعده را به دست مى دهد. بخش دوم، جهانى بودن اين قاعده را با رديابى آن در اديان و مكاتب اخلاقى نشان مى دهد. بخش سوم، با مرور احاديث گوناگون، به بررسى ابعاد اين قاعده در متون حديثى مى پردازد. چهارمين بخش، جايگاه آن را در اخلاق اسلامى مى نماياند. پنجمين بخش، نقش اين قاعده را در تخيل اخلاقى و ضرورت آن را نشان مى دهد و ششمين بخش گستره آن را منعكس مى كند. هفتمين بخش برخى از بدفهمى هاى اين قاعده را نشان داده، از اهميت آن دفاع مى كند. اين نوشته با مرور ادبيات اين حوزه مى كوشد نشان دهد كه از منظر روايات، قاعده زرين مهم ترين قاعده براى حيات فضيلت مدار، فهم مسائل اخلاقى، تصميم گيرى در موارد دشوار، شناخت فضايل از رذايل و داورى صحيح اخلاقى است.

كليد واژه ها: احاديث اخلاقى، تربيت اخلاقى، قاعده زرين، داورى اخلاقى، تربيت اسلامى، اخلاق عملى.

پرسشى براى حيات اخلاقى

آيا مى توان همه دستورات اخلاقى را در دستورى خاص و ساده گنجاند و آن را تعليم داد؟ بخش قابل توجهى از تعليمات اديان الهى و آموزه هاى پيامبران، دستورهايى براى تنظيم روابط فرد با جامعه

1.ستاديار مؤسسه آموزش عالى اديان و مذاهب.

صفحه از 30