منازعات درباره جايگاه حديث در اسلام - صفحه 185

منازعات دربارة جايگاه حديث در اسلام

ايگناتس گُلدتسيهر

ترجمه: نصرت نيل‌ساز

چکيده

نقل و نگارش احاديث يكي از مسائل مورد اختلاف در تاريخ حديث به شمار مي‌رود و گروهي در نقل و كتابت حديث به منبع اجتناب از آن قايل شده و برخي نظري متفاوت دارند. اين مقاله به بررسي اين منازعات و اختلاف‌ها پرداخته است.

کليدواژه: جايگاه حديث، نقل حديث، نگارش حديث

اول

اخبار درباره بي‌پروايي نسبت به نقل حديث، حتي در صدر اسلام ـ که به عنوان نمونه مي‌توان به أبوهريرة ۱ اشاره کرد ـ با گزارش‌هايي که از همان زمان دالّ بر وسواس و احتياط زياد در نقل سخني به مثابة حديث پيامبر(، در تعارض است. موضع صحابه مشهور در نقل حديث، بيم از گسترش بي‌پرواي آن بود. شرح حال صحابه در طبقات ابن‌سعد، شواهد چشمگيري از اين احتياط را نشان مي‌‌دهد.
افرادي که مدت‌هاي مديد با ابن‌مسعود مجالست داشته‌اند، مي‌گويند به ندرت، حديثي از زبان وي شنيدم. همو در اندک مواردي هم که به نقل حديثي از پيامبر( مي‌پرداخت، عرق سردي بر پيشاني‌اش مي‌نشست، چوبي که در دست داشت مي‌لرزيد و لرزش اندامش حتي از ميان جامه نمايان بود. وي همچنين روايات را با عباراتي ۲ چون «اگر خدا بخواهد؛ ۳ يا کمي بيش از اين، يا تقريباً اين‌چنين، يا اندکي کمتر از اين» ۴ مقيد مي‌ساخت. شَعبي در روايتي مي‌گويد: يک‌سال با عبدالله‌بن عمر همنشين بودم،

1.ر.ک: به مقالة من در زير: Neue Materialien zur Literatur des Ueberlieferungswesens bei den Muhammedanern, ZDMG ۵۰ (۱۸۹۶), ۴۸۷. و قس: غررالفوائد، ص۳۲۴.

2.در يک مورد، وي روايتي را چنين با سوگند آغاز مي‌کند: «عن عبدالله بن عُکيم قال: سمعتُ ابن مسعود بدء باليمين قبل الحديث فقال...» ر.ک: جامع بيان العلم و فضله، ص۹۴ (ر.ک: ادامه همين مقاله، پاورقي ش۱۶).

3.به معناي «استثنا يا مقيد ساختن يقين و اطمينان» که در سوگندها و ديگر تأکيدات به کار مي‌رود.

4.بنا به گزارش‌هاي مختلف در کتاب الطبقات الکبير، ج۳، جزء اول، ص۱۱۰، سطر ۲۲ به بعد.

صفحه از 194