شناخت پروردگار

این حدیث، در منابع مختلف روایی نقل شده است؛ امّا سند متّصل به اهل بیت(ع) ندارد.

گفتنی است که این حدیث، یکی از یکصد سخنی است که ابو عثمان، عمرو بن بحر جاحظ (م ۲۵۵ ق) از سخنان کوتاه امیر مؤمنان(ع)، انتخاب کرده است و آن را «مطلوبُ کلّ طالب من کلام أمیر مؤمنان علی بن أبی طالب» نامیده و در توصیف آن گفته است:

هر سخنش با هزار سخن زیبای عرب، برابری می کند.[۱]

این حدیث، پیش از اسلام نیز مطرح بوده و در صُحُف ادریس(ع)[۲]نیز آمده است. نقل شده که راغب اصفهانی نیز در رساله تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین آورده است:

قد رُوی إنّه ما أنزل اللّه من کتاب إلا و فیه: «اِعرِفْ نفسَک ـ یا إنسان ـ تَعرفْ رَبَّک».[۳]

روایت شده که خداوند، هیچ کتابی فرو نفرستاد، جز آن که در آن بود: «ای انسان! خود را بشناس، خدایت را می شناسی».

حدیثِ یاد شده، اصطلاحا «مُرسَل» نامیده می شود و چگونگی اسناد آن مشخّص نیست؛ لیکن با عنایت به این که مضمون آن در آیاتی آمده و در واقع، این حدیث، شرح و تفسیر آن آیات است، نیازی به ارزیابی سند ندارد. از همین رو، بسیاری از محدّثان و محقّقان، آن را پذیرفته و بدان استناد کرده اند.