دلالت حدیث منزلت بر جانشینی حضرت علی(ع)

پرسش :

حدیث منزلت در غزوه تبوک گفته شده آن هم هنگامی که علی(ع) از ماندن در مدینه در میان زنان و کودکان ناراحت بود و پیامبر(ص) برای دلداری او این جمله را بیان کرد و منظور این بوده که: تنها تو بر این گروه زنان و کودکان حکومت و رهبری داری. بنا بر این چگونه بر خلافت و جانشینی امام علی(ع) دلالت دارد؟



پاسخ :

متن حدیث چنین است:

أنتَ مِنِّي بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسى، إلَّا أنَّهُ لا نَبِيَّ بَعدي.

تو براى من، به منزله هارون براى موسى هستى، جز آن كه پس از من، پيامبرى نيست‏.

حدیث منزلت تنها در واقعه تبوک[۱]صادر نشده بلکه در موارد متعدد به عنوان یک قانون کلی ذکر شده است؛ از جمله در: یوم الانذار،[۲]روز پیمان برادری،[۳]قضیه ی سد ابواب،[۴]فتح خیبر،[۵]هنگام تعیین سرپرست برای دختر حمزه،[۶]حجةالوداع[۷]و...

از این گذشته ماندن علی(ع) در مدینه یک کار ساده به منظور نگهداری زنان و کودکان نبود بلکه اگر هدف این بود از بسیاری از افراد دیگر این کار ساخته بود. پیامبر(ص) بزرگ ترین قهرمان شجاع سپاهش را برای هدف کوچکی آن هم در زمانی که به مبارزه یک امپراطوری بزرگ (امپراطوری روم شرقی) می رفت نمی گذاشت. پیداست هدف این بوده که در غیبت طولانی او دشمنان فراوانی که در اطراف مدینه بودند و منافقان در خود مدینه، از فرصت برای درهم کوبیدن مدینه، کانون اسلام استفاده نکنند، تنها کسی که می توانست این مرکز حساس را حفظ و نگهداری کند، علی(ع) بود.


[۱] . صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۶۰۲، ح ۴۱۵۴؛ صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۷۱، ح ۳۱؛ مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۳۸۶، ح ۱۵۸۳ و ص ۳۹۰، ح ۱۶۰۰؛ صحیح ابن حبّان، ج ۱۵، ص ۳۷۱، ح ۶۹۲۷؛ فضائل الصحابة لابن حنبل، ج ۲، ص ۵۶۹، ح ۹۶۰ و ص ۶۱۰، ح ۱۰۴۱؛ الطبقات الکبرى، ج ۳، ص ۲۴؛ المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۱۷، ح ۴۵۷۵؛ السنن الکبرى، ج ۹، ص ۶۸، ح ۱۷۸۹۳؛ السنّة لابن أبی عاصم، ص ۵۸۶، ح ۱۳۳۴ و ص ۶۱۰، ح ۱۴۵۴؛ خصائص أمیر المؤمنین للنسائی، ص ۱۲۱، ح ۵۶ و ص ۱۲۴، ح ۵۹.

[۲] . کنز الفوائد، ج ۲، ص ۱۷۷؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۳؛ تفسیر فرات، ص ۳۰۳، ح ۴۰۸؛ تأویل الآیات الظاهرة، ج ۱، ص ۳۹۳، ح ۱۹؛ المناقب لابن شهر آشوب، ج ۳، ص ۲۵۱.

[۳] . فضائل الصحابة لابن حنبل، ج ۲، ص ۶۶۳، ح ۱۱۳۱؛ تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۵۳، ح ۸۳۸۹؛ المناقب للخوارزمی، ص ۱۴۰، ح ۱۵۹؛ المناقب لابن المغازلی، ص ۴۲، ح ۶۵؛ الأمالی للصدوق، ص ۴۰۲، ح ۵۲۰؛ المناقب لابن شهر آشوب، ج ۲، ص ۱۸۶.

[۴] . المناقب لابن المغازلی، ص ۲۵۵، ح ۳۰۳؛ علل الشرائع، ص ۲۰۲، ح ۳ و ح ۲؛ تفسیر العیاشی، ج ۲، ص ۱۲۷، ح ۳۹؛ المناقب لابن شهر آشوب، ج ۲، ص ۱۹۴؛ الاحتجاج، ج ۲، ص ۳۱۰، ح ۲۵۸.

[۵] . المناقب لابن المغازلی، ص ۲۳۷، ح ۲۸۵؛ المناقب للخوارزمی، ص ۱۵۸، ح ۱۸۸ و ص ۱۲۹، ح ۱۴۳؛ کفایة الطالب، ص ۲۶۴؛ الأمالی للصدوق، ص ۱۵۶، ح ۱۵۰؛ کنز الفوائد، ج ۲، ص ۱۷۹؛ بشارة المصطفى، ص ۱۵۵؛ إعلام الورى، ج ۱، ص ۳۶۶؛ شرح الأخبار، ج ۲، ص ۳۸۱، ح ۷۴۰؛ روضة الواعظین، ص ۱۲۷؛ المسترشد، ص ۶۳۳، ح ۲۹۸؛ المناقب للکوفی، ج ۱، ص ۲۴۹، ح ۱۶۷ و ص ۴۵۹، ح ۳۶۰.

[۶] . تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۱۷۰، ح ۸۵۸۹؛ خصائص أمیر المؤمنین للنسائی، ص ۱۳۹، ح ۷۱؛ شرح الأخبار، ج ۳، ص ۲۰۲، ح ۱۱۳۰.

[۷] . الأمالی للطوسی، ص ۵۲۱، ح ۱۱۴۷؛ کشف الغمّة، ج ۲، ص ۳۵؛ تفسیر العیاشی، ج ۱، ص ۳۳۲، ح ۱۵۳؛ بشارة المصطفى، ص ۱۴۷؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۲۲۷، ح ۲۹۰۹؛ بحار الأنوار، ج ۳۷، ص ۲۵۶، ح ۱۱.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت
منبع :