مأخذشناسي توصيفي أصول اربعمئة - صفحه 165

مأخذشناسى توصيفى أصول اربعمئة

؛ زهره نريمانى

أصول اربعمئة پايه هاى كتب اربعه و جوامع حديثى است. اين تعبير از قرن پنجم هجرى و نخستين بار توسط شيخ مفيد (م 412ق) مطرح شد. شيخ مفيد مى گويد:
اماميه از زمان اميرالمؤمنين(ع) تا زمان امام عسكرى(ع) چهارصد كتاب تأليف كردند.
علماى بعد از شيخ مفيد در اين زمينه نظريات متفاوتى دارند و اين اصول را متعلق به شاگردن امام صادق(ع) دانسته، ايشان و پيشينيانشان در مورد تعداد اصول، زمان تأليف اصول و تفاوتشان با كتاب و... اختلاف نظر دارند.
اين مقاله به معرفى اجمالى چندين نوشتار درباره اين موضوع مى پردازد.

1. الذريعة فى تصانيف الشيعة، شيخ آقا بزرگ تهرانى، جلد دوم

آقا بزرگ تهرانى، اصل را عنوانى براى بعضى از كتب حديثى خاص مى داند و بيان مى كند كه «كتاب» عنوانى كلى است و براى همه كتاب ها به كار مى رود. ايشان در ادامه، علت نامگذارى اصل را بر بعضى از اين كتاب ها معناى لغوى اصل بيان مى كند و اصل را كتاب حديثى اى تعريف مى كند كه كليه احاديثش از امام معصوم شنيده شده است:
فالاصل من كتب الحديث هو ما كان المكتوب فيه مسموعاً لمؤلفه عن المعصوم او عن سمع منه لامنقولاً عن مكتوب فإنّه فرع منه.
مؤلف، فوايد اصول را بر شمرده و يكى از فوايد آنها را اهتمام زياد به تصحيح، قرائت و روايت دانسته است. وى، در ادامه، از مشخص نبودن تعداد اصول اظهار تأسف مى كند و در پايان، نام تعدادى از صاحبان اصول را، با ذكر اينكه صاحب اصل هستند يا صاحب كتاب، بيان مى كند. در ضمن، از ثقه يا ضعيف بودن صاحبان اصل را هم سخن مى گويد.

صفحه از 176