مرتبه توان علمى و منزلت اجتماعى خود را بداند و در برخوردها مراعات كند، چنان كه در حديثى از امام على عليه السلام آمده است :
مَن عَرَفَ قَدرَهُ لَم يَضع بَينَ النّاسِ .^۱
هر كس اندازه خود را بداند ، در ميان مردم، فرومايه نمى‏شود .
2 . مراعات نكردن توان علمى و منزلت اجتماعى در برخوردها، موجب مى‏شود شخصيت اجتماعى انسان تباه گردد . در حديثى از امام على عليه السلام آمده است :
هَلَكَ مَن لَم يَعرِف قَدرَهُ .^۲
هر كه اندازه خود را نشناسد ، نابود مى‏شود .
3 . هر كس از توان علمى محدودى برخوردار است . از اين رو، مراعات توان علمى، ايجاب مى‏كند كه انسان در باره هر چيزى اظهارنظر نكند . در حديثى از امام على عليه السلام آمده است :
قَولُ «لا أعلَمُ» نِصفُ العِلمِ .^۳
گفتن : «نمى‏دانم»، نيمى از دانستن است .
4 . چنانچه انسان كارى را بپذيرد كه توان انجام دادن آن را ندارد، موجب تباهى شخصيت اجتماعى او مى‏گردد.
5 . هر كس اندازه خود را نگه دارد، مورد احترام مردم واقع خواهد شد، چنان كه از امام على عليه السلام نقل شده:
مَن وَقَفَ عِندَ قَدرِهِ أكرَمَهُ النّاسُ .^۴
كسى كه اندازه خود را بشناسد، از گراميداشت مردم برخوردار خواهد بود .

3 / 6

پاسدارى از شخصيت خود

۵۱.عيون أخبار الرضا عليه السلام : حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق ، قال : حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى ، قال : حدّثنى أبو تراب عبيد اللَّه بن موسى الرويانى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :
قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام ... .
فَقالَ : حَدَّثَنى أبى، عَن جَدّى، عَن آبائِهِ عليهم السلام، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام : ما هَلَكَ امرُؤٌ عَرَفَ قَدرَهُ .^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام : به امام جواد عليه السلام گفتم : اى فرزند پيامبر خدا! از پدرانت براى من حديثى روايت فرما ... .
فرمود : «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل نمود كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : هر كس اندازه و ارزش خود را بداند، تباه نشود» .

شرح‏

اين حديث، يكى از مهم‏ترين راه‏هاى پاسدارى از شخصيت را ارائه مى‏نمايد و آن عبارت است از: رعايت قدر و منزلت خود در برخورد با ديگران . در تبيين اين سخن، چند نكته قابل توجّه است:
1 . انسان‏ها از نظر استعداد فكرى و روحى، توان علمى و منزلت اجتماعى، قدر و مرتبه متفاوتى دارند . كسى مى‏تواند از شخصيت اجتماعى خود پاسدارى كند كه