1 . تدبير در دخل و خرج زندگى، يكى از راه‏هاى بى‏نيازى است . كسى كه درآمد كمترى دارد، بايد به گونه‏اى براى زندگى خود، برنامه‏ريزى كند كه افراد تحت تكفّل او و هزينه‏هايى كه براى آنها لازم است، برابرى كند.
2 . در جامعه‏اى كه مشكل اقتصادى وجود دارد و مديريت جامعه توانِ تأمين نيازهاى مادّى و معنوى مردم را ندارد، توليد مثل، مطلوب نيست؛ زيرا نيازمندى‏هاى جامعه را افزايش مى‏دهد، و فقر مادّى، زمينه‏ساز فقر فرهنگى است.

3 / 12

توانگرى در بينوايى‏

۵۷.عيون أخبار الرضا عليه السلام : حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق ، قال : حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى ، قال : حدّثنى أبو تراب عبيد اللَّه بن موسى الرويانى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :
قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام ... فَقالَ : حَدَّثَنى أبى، عَن جَدّى، عَن آبائِهِ عليهم السلام، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام : قِلَّةُ العِيالِ أحَدُ اليَسارَينِ .^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام : به امام جواد عليه السلام گفتم: اى فرزند پيامبر خدا! از پدرانت براى من حديثى روايت فرما ... .
فرمود: «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل نمود كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : يكى از دو راحتى، كمىِ اهل و عيال است» .

شرح‏

مقصود، اين است كه وقتى افراد تحت تكفّل انسان اندك باشند ، طبعاً زندگى او هزينه كمترى دارد . در اين صورت، فقيرى كه عيال او كمتر است، با توانگرى كه بايد هزينه زندگى افراد بيشترى را تأمين كند، از نظر توانگرى، همانند هستند. اين معنا به حسب ظاهر، روشن است ؛ ولى سخن ياد شده مى‏تواند اشاره به دو نكته دقيقى باشد كه كاربرد فردى و اجتماعى دارد: