و[لى ]چيزى از گناهانشان را به گردن نخواهند گرفت . آنان به يقين، دروغگو هستند) .
در آيه‏اى ديگر نيز اين معنا بدين سان بيان شده است :
(وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‏ وَ إِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى‏ حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَىْ‏ءٌ وَ لَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى‏ .¹ هيچ گنهكارى، بار گناه ديگرى را بر دوش نمى‏كشد و اگر سنگين‏بارى، ديگرى را براى حمل گناه خود بخواند ، چيزى از آن برداشته نمى‏شود، هر چند از خويشان باشد) .
در قيامت، فريبكاران جِن و انس، نه تنها گناه فريب خوردگان را به دوش نمى‏گيرند، بلكه آنها را سرزنش هم مى‏كنند كه چرا فريب خورده‏اند و از آنان پيروى كرده‏اند ، و از آنها اظهار برائت و بيزارى مى‏نمايند!²
2 . عوامل متعدّدى مى‏توانند موجب مصونيت از وسوسه‏هاى شياطين انس و جن و فريب فريبكاران گردند ، از جمله : باور داشتن اين حقيقت كه هر كس مسئول كارهاى خويش است و در قيامت، هيچ‏كس بار گناه ديگرى را به دوش نخواهد گرفت .
در ادامه حديثى كه در متن آمد ، به نشانه‏هاى فريفتگى اشاره شده كه شرح آن در حكمت‏هاى بعدى خواهد آمد .

4 / 7

فريفته شدن‏

۷۶.علل الشرائع : حدّثنا محمّد بن موسى المتوكّل ، قال : حدّثنا عليّ بن الحسين السعد آبادى ، عن أحمد بن أبى عبد اللَّه البرقى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن ابن أبى عمير ، عن عبد اللَّه بن الفضل ، عن خاله محمّد بن سليمان ، عن رجل ، عن محمّد بن عليّ [ عليهما السلام ]أنّه قال لمحمّد بن مسلم :
يا مُحَمَّدَ بنَ مُسلمٍ! لا يَغُرَّنَّكَ النَّاسُ مِن نَفسِكَ ، فَإِنَّ الأَمرَ يَصِلُ إلَيكَ دونَهُم . ^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام - به سند خود - : امام باقر عليه السلام خطاب به محمّد بن مسلم فرمود : «مبادا مردم، تو را فريب دهند و از خود، غافل سازند ؛ زيرا [اگر فريفته شدى، ]زيان آن، متوجّه خودت خواهد شد ، نه آنها» .

شرح‏

در اين حديث ، فريفتگى، يكى از رذايل اخلاقى شمرده شده كه زيان آن، متوجّه شخص فريب خورده مى‏گردد ، و توصيه شده كه انسان بايد همواره هشيار باشد تا تسليم وسوسه‏هاى فريبكاران نشود . نكات قابل توجّه در شرح اين حديث، عبارت اند از :
1 . حكمت ياد شده، ريشه در آياتى از قرآن كريم دارد ، مانند :
(وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ ءَامَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنَا وَ لْنَحْمِلْ خَطَيَكُمْ وَ مَا هُم بِحَمِلِينَ مِنْ خَطَيَهُم مِّن شَىْ‏ءٍ إِنَّهُمْ لَكَذِبُونَ .² كافران به مؤمنان گفتند : «شما از راه ما پيروى كنيد و گناهانتان به گردن ما»،