71
حکمت‌نامه حضرت عبدالعظيم الحسني عليه السلام

سرزمين عرفات‏۱ ذكر كرده است و در گزارشى ديگر ، مكان صدور آن را مِنا مى‏داند .۲
با تأمّل در متن گزارش‏هايى كه مربوط به اين واقعه است ، به نظر مى‏رسد كه جابر بن سَمُره، تنها يك واقعه را بيان مى‏كند و با توجّه به ويژگى‏هاى اختصاصى موجود در متن، احتمال تعدّد واقعه، بعيد است .

3 . اختلاف در متن احاديث‏

متن حديث جابر بن سَمُره ، به گونه‏هاى مختلفى گزارش شده است . در بيشتر گزارش‏ها «اثنا عشر خليفة (دوازده خليفه)» ، در صحيح البخارى «اثنا عشر أميراً (دوازده امير)» و در گزارش‏هاى ديگر ، «اثنا عشر إماماً (دوازده امام)» ، «اثنا عشر مَلِكاً (دوازده پادشاه)» و «اثنا عشر قيّماً (دوازده سرپرست)» آمده است و مطابق برخى از نقل‏ها ، متن حديث با عبارت «لا يَزالُ أَمرُ النَّاسِ ماضياً ما وَليَهُمُ اثنا عَشَرَ رَجُلاً ؛۳همواره كارهاى مردم انجام مى‏شود ، مادام كه دوازده مرد ، سرپرست آنها باشند» گزارش شده است .
همه اين گزارش‏ها ، نشان دهنده آن است كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله ، در پى معرّفى جانشينان خود و رهبران آينده جهان اسلام بوده و راوى و يا راويان حديث ، سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را نقل به معنا كرده‏اند .
نكته قابل توجّه ، اين كه : پس از معرّفى دوازده نفر به عنوان جانشينان پس از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله توسّط ايشان ، همهمه و هياهو مجلس را فرا مى‏گيرد ،۴ به گونه‏اى كه جابر بن سَمُره تصريح مى‏كند كه سخن پايانى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را نشنيده‏۵ و از پدر يا عموى خود مى‏پرسد كه : ايشان چه گفت ؟ و او پاسخ مى‏دهد كه ايشان فرمود : «كلّهم من قريش ؛۶

1.مسند ابن حنبل : ج ۷ ص ۴۲۹ ح ۲۰۹۹۱ .

2.مسند ابن حنبل: ج‏۵ ص‏۹۹ .

3.صحيح مسلم : ج ۳ ص ۱۴۵۲ ح ۶ ؛ الخصال : ص ۴۷۳ ح ۲۷ ، بحار الأنوار : ج ۳۶ ص ۲۳۹ ح ۳۵ .

4.مسند ابن حنبل : ج ۷ ص ۴۲۹ ح ۲۰۹۹۱ .


حکمت‌نامه حضرت عبدالعظيم الحسني عليه السلام
70

عشر أميراً» آمده است .
ج - گزارش جابر بن سَمُره با همان اسنادى كه در منابع اهل سنّت آمده ، در منابع حديثى شيعه نيز نقل شده است .۱
د - احاديث ياد شده ، علاوه بر جابر بن سَمُره، از طريق عبد اللَّه بن عمر ، عبد اللَّه بن مسعود ، عبد اللَّه بن عمرو بن عاص ، اَنَس بن مالك و عبد اللَّه بن ابى اوفى نيز نقل شده اند ؛ ليكن منابعى كه اين گزارش‏ها را روايت كرده‏اند ، مصادر شيعى اند .
ه - نكته قابل تأمّل ، اين است كه : سخنى سرنوشت‏ساز با آن اهمّيت كه آينده رهبرى در جامعه اسلامى را رقم مى‏زند ، چرا آن گونه كه بايد ، مورد توجّه صحابيان قرار نگرفته و كمتر به نقل آن پرداخته‏اند ، تا آن جا كه حديث «اِثنا عَشَرَ خليفة (دوازده خليفه)» به حديث جابر بن سَمُره، معروف گرديده است ؟
بى ترديد ، سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، مؤثّر بوده است . از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف ، بر بى‏توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد .

2 . زمان و مكان صدور احاديث‏

مُسلم ، در صحيح خود ، سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در باره خلفاى پس از خود را مربوط به روز جمعه‏اى مى‏داند كه شخصى به نام اَسلَمى سنگسار شد۲ و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده است ،۳ مى‏توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، مسجد مدينه بوده است ؛ امّا احمد بن حنبل ، در مُسنَد خويش ، زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را

1.ر . ك : الخصال : ص ۴۶۹ - ۴۷۳ ح ۱۲ - ۳۰ (با ۱۹ سند) ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۱ ص ۲۴۸ - ۲۵۰ ، العمدة : ص ۴۱۶ ح ۸۵۶ و ص ۴۱۹ ح ۸۷۱ ، كشف الغمّة : ج ۱ ص ۵۷ - ۵۸ ، إعلام الورى : ج ۲ ص ۱۵۸ ، بحار الأنوار : ج ۳۶ ص ۲۳۹ ح ۳۸ .

2.صحيح مسلم : ج‏۶ ص‏۴ .

3.اُسد الغابة : ج ۵ ص ۶ .

  • نام منبع :
    حکمت‌نامه حضرت عبدالعظيم الحسني عليه السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/50919/
    لینک خرید :
    http://shop.darolhadith.ir/100-.html
تعداد بازدید : 36909
صفحه از 339
پرینت  ارسال به