به تعبير ديگر، پند و اندرز براى كسى مفيد است كه سخن حق را مى‏شنود و در دل جا مى‏دهد، نه كسى كه با يك گوش مى‏شنود و آن را از گوش ديگر خارج مى‏كند.
بر پايه احاديثى كه شيعه و اهل سنّت روايت كرده‏اند، اين آيه در شأن امام على عليه السلام نازل شده است.^۱ وقتى اين آيه نازل شد، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از خداوند خواست تا گوش امام على عليه السلام را مصداق آن قرار دهد . اين دعا مستجاب شد، به گونه‏اى كه پس از آن، ايشان هيچ چيز را فراموش نمى‏كرد.
بر اين اساس، امام على عليه السلام پس از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله كامل‏ترين مصداق براى گوش‏هاى شنوا و دل‏هاى حق‏پذير و به سخن ديگر، امام حق‏پذيران است، و هر كس به ميزان پذيرش حق، به اين «ميزان عمل» نزديك‏تر خواهد بود.

1 / 12

پيشواى حق‏پذيران‏

۱۳.الكافى : عن أحمد بن مهران ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن يحيى بن سالم ، عن أبى عبد اللَّه عليه السلام ، قال: لَمّا نَزَلَت: (وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَ عِيَةٌ) ، قالَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله : هِيَ اُذُنُكَ يا عَلِىُّ.^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام - به نقل از يحيى بن سالم - : امام صادق عليه السلام فرمود : «هنگامى كه آيه شريف: ( [تا ]گوش‏هاى شنوا آن را نگاه دارد )^۲ نازل گرديد، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله به على عليه السلام فرمود : مقصود از (گوش‏هاى شنوا )گوش شماست».

شرح‏

اين روايت در تفسير آيه 12 از سوره حاقّه، به بيان يكى از فضايل امام على عليه السلام پرداخته است. اين آيه، پس‏از آياتى است كه به سرنوشت شوم شمارى از اقوام گذشته اشاره دارند تا درس عبرتى براى دل‏هاى بيدار و گوش‏هاى شنوا و پذيراى حق باشد. قرآن در ادامه در بيان هدف و حكمت مجازات‏هاى آنان مى‏فرمايد:
(لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَ عِيَةٌ .تا آن را وسيله‏اى براى يادآورى شما قرار دهيم و گوش‏هاى شنوا آن را نگاه دارد) .
يعنى هدف از مجازات تبهكاران، تربيت انسان و هدايت جامعه در مسير كمال انسانى بوده است. البتّه همه كس از اين يادآورى‏ها بهره نمى‏گيرد؛ بلكه تنها گوش‏هاى شنوا و دل‏هاى پذيراى حق از آن عبرت مى‏گيرند.