بسط روايات, بويژه روايات اخلاقى, علاقه خاصّى از خود نشان داده است. چنانكه از كتاب «شرح حديث جنود عقل و جهل» برمى آيد, ايشان پس از تأليف كتاب «شرح چهل حديث» ـ كه از جمله كتابهاى خواندنى آن عارفِ دلسوخته است ـ اين كتاب را نگاشته است. ۱
انگيزه حضرت امام(ره), چنانكه از مقدمه خود ايشان برمى آيد, دو نكته است:
1. روش متداول علماى اخلاق براى تربيت اخلاقى, از نظر ايشان, ناكارآمد است و به تعبير ايشان, كتب مربوط به اخلاق, به جاى آنكه دوا باشد, نسخه است. ۲ در واقع ايشان معتقد است كه اين كتابها به جاى پرداختن به اصل تربيت و تصفيه نفوس, در چنبره الفاظ و اصطلاحات, گرفتار آمده اند.
2. حضرت امام(ره) بر اين نكته ها پاى فشرده است كه هدف اصلى و غايت قُصواى صدور روايات, تصفيه نفوس است. ۳ بدين ترتيب, پيشوايان دينى كه از نظر ايشان اطبّاى واقعى نفوس اند و به راز و رمز تهذيب و تربيت واقف اند, در روايات خود, بهترين شيوه را براى اين هدفْ برگزيده اند و به جاى اينكه نسخه اخلاقى ارائه دهند, خودِ دوا را ارائه كرده اند. ۴
از اين جهت است كه اين عارفِ واله در جاى جاى كتاب با اظهار كراهت از ورود در برخى مباحث اصطلاحى علم اخلاق, از روش متداول علماى اخلاق, عدول كرده ۵ و در كتاب «شرح حديث جنود عقل و جهل» و نيز در ساير كتابهاى اخلاقى خود, با شرح و
1.ايشان در مواردى در اين كتاب از كتاب «شرح چهل حديث» خود كه پيش از آن نگاشته, ياد كرده است. (ر.ك: شرح حديث جنود عقل و جهل, ص۱۲۳, ۲۵۰ و ۳۳۴)
2.شرح حديث جنود عقل و جهل, ص۱۳.
3.همان, ص۸.
4.همان, ص۲۴۷.
5.به عنوان نمونه, امام(ره) در فصلى تحت عنوان «بيان معناى توكّل» مى فرمايد: «بدان كه از براى توكّل به حسب لغت و در اخبار و آثار و كلمات بزرگان, معانى متقاربه [اى] شده است كه صرف وقت در بسيارى از آنها لزومى ندارد». (همان, ص۱۹۹)
