بحثى در باره معناى تعمّق در خداشناسى - صفحه 1

بحثى در باره معناى تعمّق در خداشناسى

شمارى از بزرگان اهل عرفان ، بدون توجّه به معناى «تعمّق» در لغت و احاديث اسلامى ، در تفسير حديثى كه مرحوم كلينى از امام زين العابدين عليه السلام نقل كرده ، دچار خطا شده اند . امام عليه السلام فرموده است :
إِنَّ اللّهَ عز و جل عَلِمَ أَنَّهُ يَكونُ فى آخِرِ الزَّمانِ أَقوامٌ مُتَعَمِّقونَ ، فَأَنزَلَ اللّهُ تَعالى«قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ »وَ الآياتِ مِن سورَةِ الحَديدِ إِلى قَولِهِ :«وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»، فَمَن رامَ وَراءَ ذلِكَ فَقَد هَلَكَ .۱
خداى عز و جل مى دانست كه مردمى افراطى در آخرزمان مى آيند . از اين رو ، سوره توحيد و آياتى از سوره حديد را تا«و او به هر چه در دل ها مى گذرد ، داناست»نازل كرد ، و هر كس بيش از آن را بجويد ، بى گمان ، هلاك مى شود .
برخى اين سخن را چنين معنا كرده اند كه چون خداوند متعال مى دانست كه در آخِرْزمان ، مردمى كنجكاو و دقيق خواهند آمد ، سوره توحيد و آيات آغازين سوره حديد را نازل فرمود و از اين بيان ، ستايش مردمان آخِرزمان را استخراج و حديث يادشده را بر آنچه اهل عرفان از توحيد فهميده اند ، منطبق مى نمايند .
امّا با مراجعه به منابع اصيل لغت و احاديثى كه كلمه «تعمّق» در آنها به كار رفته و حتّى با دقّت در ذيل سخن امام عليه السلام ، پژوهشگر ، يقين خواهد كرد كه برداشت آنان از حديث ياد شده ، قطعا نادرست است .

1.ر . ك : ص ۳۶۴ ح ۲۶۴ .

صفحه از 4