توحيد در اطاعت

توحيد در اطاعت (طاعت) ، عبارت است از يگانه پرستى در فرمانبَرى از خدا ، و اعتقاد انسان به اين كه از هيچ كس جز خداوند متعال و كسانى كه او معيّن كرده است ، حقّ اطاعت ندارد و پيروى از فرمان غير خدا ، در صورتى كه بر خلاف فرمان او باشد ، شرك شمرده مى شود ، هر چند فرمان روا ، نفسِ انسان باشد كه خداوند ، از آن به «معبود» ياد كرده است ، در آن جا كه در قرآن فرموده است :

«آيا كسى را كه هوس خويش را معبود خويش گرفته ، ديده اى؟»  .

توحيد در اطاعت ، لازمه توحيد در تشريع و قانون گذارى است ؛ زيرا اگر قانون گذارى منحصر به خداست ، طبعا اطاعت از غير او ، در صورتى كه فرمانش مخالف فرمان خدا باشد ، به معناى شريك قرار دادن براى خدا در قانون گذارى است .

بنا بر اين ، اجتناب از فرمانبرى هوس هاى نامشروع و نيز فرمانبرى زورمداران ـ كه در فرهنگ قرآن ، «طاغوت» ناميده مى شوند ـ ، بلكه پرهيز از پيروى هر چيز و هر كس كه انسان را به انجام دادن كارى بر خلاف فرمان خداوند متعال دعوت كند ، براى رسيدن به اين مرتبه از توحيد ، ضرور است و در يك جمله : گناه و نافرمانى از خدا ، در واقع ، شرك در طاعت است و تنها كسانى كه مطلقاً از گناه اجتناب مى كنند ، مشرك به اين معنا نيستند ، چنان كه امام صادق عليه السلام در تفسير آيه شريف  «وَ مَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُم بِاللَّهِ إِلَّا وَ هُم مُّشْرِكُونَ ؛ و بيشترشان به خدا ايمان نمى آورند ؛ بلكه شرك مى ورزند»  ، مى فرمايد :

شِركُ طاعَةٍ و لَيسَ شِركَ عِبادَةٍ .[۱]

مقصود ، شرك در اطاعت است ، نه شرك در عبادت .

توحيد در اطاعت ، همانند تقوا ، داراى سه مرحله است :

مرحله اوّل : انجام دادن واجبات و ترك محرّمات الهى ؛

مرحله دوم : انجام دادن مستحبّات و ترك مكروهات ؛

مرحله سوم : پرهيز از آنچه رنگ و بوى خدايى ندارد ، اعم از : گناه يا مكروه و يا مباح .

پيامبر خدا ، در رهنمودى به ابو ذر مى فرمايد :

اى ابو ذر! بايد در هر چيز ، نيّت شايسته داشته باشى ، حتّى در خوردن و خوابيدن .

اين ره نمود ، به اين مرحله از توحيد ـ كه بالاترين مرحله توحيد در طاعت است ـ اشاره دارد .