سليمان بن قَتّه

سليمان بن قَتّه تيمى، هم پيمان بنى تيم بن مرّه مقرى، در سال ۱۲۶ هجرى، دردمشق در گذشت. نام پدرش حبيب بن محارب است؛ ولى نسبت او به مادرش داده شده است.

از جمله شعرهاى او، ابياتى هستند كه در رثاى امام حسين(ع) سروده و مردم، آنها را بسيار خوانده اند. از اين رو، روايت هاى مختلف با كاهش و افزايش، از اين ابيات، به دست رسيده است. برخى نيز اين ابيات را به ابو رُمح خُزاعى نسبت مى دهند. ظاهرا ابو رُمح و سليمان بن قَتّه، هر دو، ابياتى را با همين وزن و قافيه در رثاى امام حسين(ع) سروده اند؛ ولى به مرور زمان، ابيات اين دو سروده، در هم آميخته شده است.

او در رثای شهدای کربلا سروده دارد:

مثير الأحزان عن ابن عائشة : مَرَّ سُلَيمانُ بنُ قَتَّةَ العَدَوِيُّ ومَولى بَني تَميمٍ بِكَربَلاءَ بَعدَ قَتلِ الحُسَينِ(ع) بِثَلاثٍ ، فَنَظَرَ إلى مَصارِعِهِم فَاتَّكَأَ عَلى فَرَسٍ لَهُ عَرَبِيَّةٍ وأَنشَأَ :

مَرَرتُ عَلى أبياتِ آلِ مُحَمَّدٍ             فَلَم أرَها أمثالَها يَومَ حُلَّتِ

ألَم تَرَ أنَّ الشَّمسَ أضحَت مَريضَةً                    لِفَقدِ حُسَينٍ وَالبِلادَ اقشَعَرَّتِ

وكانوا رَجاءً ثُمَّ أضحَوا رَزِيَّةً              لَقَد عَظُمَت تِلكَ الرَّزايا وجَلَّتِ

وتَسأَلُنا قَيسٌ فَنُعطي فَقيرَها               وتَقتُلُنا قَيسٌ إذَا النَّعلُ زَلَّتِ

وعِندَ غَنيٍّ قَطرَةٌ مِن دِمائِنا                سَنَطلِبُهُم يَوما بِها حَيثُ حَلَّتِ

فَلا يُبعِدِ اللّهُ الدِّيارَ وأَهلَها                 وإِن أصبَحَت مِنهُم بِرَغمٍ تَخَلَّتِ

فَإِنَّ قَتيلَ الطَّفِّ مِن آلِ هاشِمٍ             أذَلَّ رِقابَ المُسلِمينَ فَذَلَّتِ

وقَد أعوَلَت تَبكي النِّساءُ لِفَقدِهِ                       وأَنجُمُنا ناحَت عَلَيهِ وصَلَّتِ[۱]

مثير الأحزانـ به نقل از ابن عايشه ـ: سليمان بن قَتّه عَدَوى ، وابسته بنى تميم، سه سال پس از شهادت امام حسين(ع) ، به كربلا رفت و به مرقدهاى مطهّر و قتلگاه شهيدان نگريست و به اسب اصيل عربى اش تكيه داد و چنين سرود :

بر خانه هاى خاندان محمّد صلى الله عليه و آله ، گذر كردم                       امّا آنها را به سانِ روزهاى آغازين ، نديدم .

آيا نمى بينى كه خورشيد ، از شهادت حسين(ع)                        بيمارگون شده است و شهرها ، به لرزه در آمده اند؟

آنها [مايه] اميد بودند و به مصيبتى بزرگ ، مبتلا شدند                حقّا كه آن مصيبت ها ، بزرگ و سِتُرگ اند.

خاندان قيس ، از ما كمك مى خواهند و ما به تهى دستانشان ، عطا مى كنيم               و قيس ، ما را مى كُشند ، هر گاه كه نيامِ شمشير بلغزد.

و از غنى ،[۲]قطره خونمان را                        روزى طلب خواهيم كرد، هر جا كه باشد.

خدا، آن ديار و مردمانش را پراكنده مگردانَد!                هر چند كه بر خلافِ ميلشان ، تهى شده است.

كشته طَف كه از خاندان هاشم بود                  گردنِ مسلمانان را [به پايين،] كج كرد و خوار شدند.

زنان ، در فقدانش مويه كردند و با گريه، ناليدند             و ستارگانمان ، بر او گريستند و درود فرستادند.[۳]

تاريخ دمشق : قال سُلَيمانُ بنُ قَتَّةَ[۴]يَرثي لِلحُسينِ(ع) :

وإِنَّ قَتيلَ الطَّفِّ مِن آلِ هاشِمٍ                        أذَلَّ رِقاباً مِن قُرَيشٍ فَذَلَّتِ

فَإِن تَبتَغوهُ عائِذَ البَيتِ تُصبِحوا                       كَعادٍ تَعَمَّت عَن هُداها فَضَلَّتِ

مَرَرتُ عَلى أبياتِ آلِ مُحَمَّدٍ             فَلَم أرَ مِن أمثالِها حَيثُ حُلَّتِ

وكانوا لَنا غُنما فَعادوا رَزِيَّةً                لَقَد عَظُمَت تِلكَ الرَّزايا وجَلَّتِ

فَلا يُبعِدِ اللّهُ الدِّيارَ وأَهلَها                 وإِن أصبَحَت مِنهُم بِرَغمي تَخَلَّتِ

إذَا افتَقَرَت قَيسٌ جَبَرنا فَقيرَها                       وَتَقتُلُنا قَيسٌ إذَا النَّعلُ زَلَّتِ[۵]

تاريخ دمشق: سليمان بن قَتّه ،[۶]در رثاى حسين(ع) ، چنين سروده است :

بى ترديد ، آن كشته طَف كه از خاندان هاشم بود                        گردن هايى از قريش را [به پايين،] كج كرد و خوار شدند.

اگر انتظار داريد كه پناهگاهتان شود                مانند قوم عاد خواهيد بود كه پس از هدايت ، دوباره گم راه شدند .

بر خانه هاى خاندان محمّد صلى الله عليه و آله ، گذر كردم                       امّا آنها را به سانِ روزهاى آغازين ، نديدم .

براى ما [نعمت و] غنيمت بودند                    امّا به مصيبتى بزرگ ، مبتلا شدند .

حقّا كه آن مصيبت ها ، بزرگ و سترگ اند.                   خدا ، آن ديار و مردمانش را پراكنده مگردانَد!

هر چند به خلاف ميلِ من ، تهى شده اند.                    هر گاه قيسيان تهى دست شوند، فقيرانشان را دستگيرى مى كنيم

و قيسيان، ما را مى كُشند ، هر گاه نيام شمشير بلغزد.