مُغَيرة بن نَوفِل بن حارث

مُغَيرة بن نَوفِل بن حارث

شاعر قرن نخست

مُغَيرة بن نوفل بن حارث بن عبد المطّلب ـ كه كنيه اش ابو يحيى است ـ در مكّه و پيش از هجرت پيامبر صل الله عليه وآله، زاده شد. نيز گفته شده كه تولّد او، در سال چهارم هجرى بوده است. همسرش اُمّ يحيى اُمامه، دختر ابو العاص بن ربيع و زينب دختر پيامبر صل الله عليه وآله بوده است. مغيرة بن نَوفل، همان كسى است كه وقتى ابن ملجم با شمشير بر سر امام على(ع) ضربت زد، مردم را كه براى دستگيرى ابن ملجم يورش آورده بودند، با شمشير تارانْد و با رواندازى كه در دست داشت، به سوى او پريد و آن را بر روى او انداخت.

مغيره، در نبرد صفّين نيز در ركاب امام على بن ابى طالب(ع) شمشير زد. وى در زمان خلافت عثمان، به قضاوت، مشغول بود.

او در رثای سید الشهدا(ع) چنین گفته است:۰

أنساب الأشراف : قالَ المُغيرَةُ بنُ نَوفَلِ بنِ الحارِثِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ :

أضحَكَنِي الدَّهرُ وأَبكاني                  وَ الدَّهرُ ذو صَرفٍ وأَلوانِ

يا لَهفَ نَفسي وهِيَ النَّفسُ لا             تَنفَكُّ مِن هَمٍّ وأَحزانِ

عَلى اُناسٍ قُتِلوا تِسعَةٍ                      بِالطَفِّ أمسَوا رَهنَ أكفانِ

وسِتَّةٍ ما إن أرى مِثلَهُم                    بَني عَقيلٍ خَيرِ فُرسانِ[۱]

أنساب الأشراف: مُغَيرة بن نَوفل بن حارث بن عبد المطّلب ، چنين سروده است :

روزگار ، مرا گريانْد و خندانْد                       و روزگار ، در گذر و رنگارنگ است.

آه و فسوس بر من كه جانى دارم                   كه از اندوه و غم ، جدا نمى گردد؛

غم و اندوه بر نُه تن كه در سرزمين طَف كشته شدند                   و همگىِ آنها ، سرانجام ، كفن شدند

و شش تن كه هرگز ، همانندشان را نمى بينم؛               فرزندان عقيل، آن بهترينِ جنگاوران .[۲]

الأمالي للشجري : قالَ المُغيرَةُ بنُ نَوفَلٍ الهاشِمِيُّ لِلجَرَّاحِ بنِ سِنانٍ[۳]الأَسَدِيِّ لَمّا طَعَنَ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ(ع) :

إذا سَقَى اللّهُ عَبداً صَوبَ غادِيَةٍ                      فَلا سَقَى اللّهُ جَرَّاحا مِنَ الدِّيَمِ

أعني بِهِ ابنَ سِنانٍ شَرَّ مَن حَمَلَت                   اُنثى وَمِن شَرِّ مَن يَمشي عَلى قَدَمِ

شُلَّت يَمينُكَ مِن غادٍ بِمِعوَلِهِ             عَلى فَتىً لَيسَ بِالواني ولَا البَرِمِ

يا نَصرُ نَصرَ قَعينٍ كَيفَ نَومُكُمُ                      وقَد أتَيتُم عَظيماً لَيسَ بِالأَمَمِ[۴]

حاشا جُذيمَةَ إنِّي غَيرُ ذاكِرِها                        ولا بَني جابِرٍ لَم يَنطِفوا بِدَمِ

قالَ أبو بَكرٍ : الجَرّاحُ بنُ سِنانٍ هذا ـ الَّذي طَعَنَ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ(ع) ـ مِن بَني أسَدٍ ، مِن بَني نَصرِ بنِ قَعينٍ .[۵]

الأمالى ، شجرى : مُغَيرة بن نَوفِل هاشمى ، در باره جرّاح بن سِنان اسدى ،[۶]آن گاه كه به حسين بن على(ع) ضربه زد ، اين را گفت :

آن گاه كه خداوند ، باران صبحگاهى را به بنده اى مى چشانَد                    جرّاح را از آب باران ، سيراب نكند!

منظورم ابن سِنان است ؛ بدترين نوزادى كه                  زنى مى تواند به آن، باردار شود و بدترينِ راهْ روندگان.

چُلاق باد دستت كه با وسيله اى كُشنده                        بر جوان مردى حمله ور شد كه نه مضطرب بود و نه بى تاب .

اى خاندان نصر قَعين! چگونه آرام مى خُسبيد               در حالى كه گناهى بزرگ كرده ايد ، نه كوچك؟!

حاشا! [طايفه] جُذَيمه ـ كه در اين جا ، از آنها ياد نمى كنم ـ                      و نيز بنى جابر ، به خونى آلوده نشدند .

ابوبكر ، [راوىِ اين سخن] گفت: اين جرّاح بن سِنان ـ كه حسين بن على(ع) را زد ـ، از بنى اسد و از خاندانِ نصر بن قَعين است.


[۱]أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۴۲۱ وراجع : ص ۲۶۸ (الفصل الثاني / الكميت) .

[۲]ر.ك : ص ۲۶۹ (فصل دوم / كميت).

[۳]لا يوجد شخص بهذا الإسم في المنقول من وقعة كربلاء والظاهر أنّه تصحيف ل«سنان بن أنس» .

[۴]الأمم : الشيء اليسير ، يقال : ما سألتَ إلّا أمَما (لسان العرب : ج ۱۲ ص ۲۸ «أمم») .

[۵]الأمالي للشجري : ج ۱ ص ۱۹۳ .

[۶]در قضاياى مربوط به كربلا ، شخصى به اين نام وجود ندارد و ظاهرا تصحيفِ همان سِنان بن انس است.