بابافغانى شيرازى

بابافغانى شيرازى

از شاعران قرن نهم و اوايل قرن دهم

بابا فغانى شيرازى، از شاعران قرن نهم و اوايل قرن دهم و معاصر صفويه است. او در شيراز، متولّد شد. سپس به هرات رفت و در آن‏جا به خدمت جامى رسيد. وى از هرات به آذربايجان رفت. مدّتى در تبريز، اقامت كرد و به دربار سلطان يعقوب آق قويونلو تقرّب جُست. پس از فوت سلطان به شيراز بازگشت و سپس به خراسان سفر كرد و عزلت گزيد. وى غزل‏هاى سوزناك و دردمندانه‏اى دارد. بابا فغانى در سال ۹۲۵ ق، درگذشت.

وى در ابتداى امر، «سكاكى» تخلص مى‏كرد. بابافغانى، از بزرگ‏ترين غزل‏سرايان عهد خود بود و به او حافظ كوچك لقب داده‏اند. ديوان شعرى نيز از وى به جا مانده است.

او حضرت مهدی(ع) را اینگونه ستوده است:

در مدح حيدر ، آن چه خدا و رسول گفت‏                    راجع به ذات مهدىِ صاحبْ مواهب است‏

هم نشأة نبىّ و ولى ، صاحب الزمان‏                 شاهى كه فتح و نصرتش از اين دو جانب است‏

خُلقش عظيم و طبعْ كريم و دلش رحيم‏                        اين موهبت ، تمام ز توفيق واهب است‏

دشمنْ‏گداز و دوستْ‏نواز است ، روز رزم‏                      در ميمنه است جاذب و بر قلب ، حارب است‏

آن جا كه عرض لشكر نصرتْ شعار اوست‏                    اجرام سبعه ، گَرد نعال مراكب‏[۱]است‏

شاها! به قادرى كه وضيع و شريف را                از وى اميد لطف و ، نجات از مصايب است‏

كاين بنده تا به شارع‏[۲]هستى مجال يافت‏                        همراه اين جناب و ز پى اين مواكب است‏

واثق به عفو توت «فغانى» كه از خطا                عنوان نامه عملش ، عبد مُذْنب است‏

ظلّ علىّ و آل على ، مستدام باد!                     اين است مطلبى كه اهمّ مطالب است.[۳]

و نيز از اوست :

حاشا كه علم عالِم ، جاهل كند قبول‏                 ذاتى كه برتر است ز انديشه عقول‏

حاشا كه در غبار حوادث، نهان شود                آيينه قبول و چراغ دل رسول‏

فردا نظاره كن كه چو خار خزان‏زده‏                اجزاى خار خفته ، نهد روى در ذُبول‏[۴]

بهر عروج مَهچه‏[۵]رايات مهدوى‏                      عيسى فراز طاق زبرجد ، كند نزول‏

قاضى القضات محكمه آخر الزمان‏                   دار القضا كند چمن دهر از عدول‏

بر لوح چار فصل ، به قانون شرع و دين‏                        اشيا كنند بهر قرار جهان ، حصول‏

در چار سوىِ كون ، به پروانه رسول‏                 يابد قرار «لَم يَصلِ» خارجى ، وصول‏

نور دوازده مه تابان ، يكى شود                      گيرد فروغ شمع ، سراپرده رسول‏

چندان بود محاكمه فيلْ بند شاه‏                      كآواز مرتبه نشود خارج از اصول‏

سُكّان هفتْ خطبه ، به آيين دور گشت‏             انشا كنند خطبه به نام چهار و هشت‏[۶].[۷]


[۱]جمع مَركب .

[۲]گذرگاه .

[۳]سيماى مهدى موعود در آئينه نشر فارسى: ص ۹۵، به نقل از: ديوان اشعار بابا فغانى شيرازى ، ص ۱۴ - ۱۶ .

[۴]ذُبول : پژمرده شدن .

[۵]مَهچه : قپه گرد و صيقلى كه از طلا و نقره و غير آن سازند و بر سَرِ عَلَم نصب كنند .

[۶]چهار و هشت: كنايه از دوازده امام عليهم السلام .

[۷]ديوان بابا فغانى شيرازى : ص ۶۰ ، دانش‏نامه شعر مهدوى: ج ۱ ص ۹۳.