اسرار سجده از دیدگاه قرآن و عترت

(69)
اسرار سجده از دیدگاه قرآن و عترت

رضوان والاپور

كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
دانشگاه آزاد اسلامى اراك
استاد راهنما: دكتر محمّدمهدى گرجیان
استاد مشاور: حجةالاسلام محمّدرضا آشتیانى
1379
212ص

این تحقیق بر آن است كه اسرار سجده را با تكیه بر آیات قرآن و نظریات مفسّران و با عنایت به دیدگاه عرفا، به عنوان یكى از برترین عبادات، بررسى نماید و با عنایت به این‏كه حسّ پرستش، به عنوان یكى از قوى‏ترین ابعاد فطرى انسان از آغاز تاریخ تاكنون وجود داشته است - گرچه در برخى از موارد، نوع پرستش اشتباه بوده است - به وضوحْ نمایان است كه آدمى، طالب رسیدن به كمال است؛ كمالى كه حدّ و مرزى نداشته و بى‏نهایت است و قابل تقدیس و پرستش است، كه آن، كمال بى‏نهایتِ همان ذات اقدس الهى است كه انسان از طریق عبادتى صحیح و عاشقانه، قادر است كه به آن ذات پاك، تقرّب جوید. لذا از آن‏جا كه در روایات اسلامى از سجده به عنوان یكى از برترین عباداتْ یاد شده كه با توجّه به اسرار آن، سیر آدمى را به‏سوى حق‏تعالى میسّر و كامل مى‏گرداند، چنان‏كه قرآن كریم نیز بر این امر، اصرار دارد، بحث درباره مسئله سجده و بیان اهمّیت و عنایت به اسرار آن براى طالبان رسیدن به حق، ضرورى است. مسائل مطرح شده در این پایان‏نامه عبارت‏اند از: جایگاه سجده در میان عبادات اسلامى و حدّ و اهمّیت آن، معناى سجده براى موجودات دیگر، آن چنان كه در قرآن آمده، حكم سجده بر غیر خدا، بیان اسرار سجده، به عنوان یكى از برترین عبادات اسلامى، معناى تسبیح حق تعالى توسط جمادات، گیاهان و حیوانات. در این تحقیق، ضمن بیان آیات مربوط به سجده و نیز برخى روایات در این زمینه، به بررسى آراى دانشمندان و مفسّران اسلامى و عرفا در زمینه سجده و اسرار آن پرداخته شده، لیكن محقّق، قصد نداشته مباحث فقهى سجده را به طور گسترده، مورد بحث و بررسى قرار دهد؛ بلكه مباحثى را در این مورد، به طور گذرا مطرح نموده است. این پایان‏نامه، داراى پنج فصل است. در فصل اوّل، پس از مقدّمه، چند منبع مورد بررسى قرار گرفته و در قسمت بعد، درباره اصل موضوع، مطالبى عنوان شده و سپس، پرسش‏هاى تحقیقاتى و اهداف و اهمّیت مطالعات درباره موضوع مورد بحث، مطرح شده و در پایان، به تعریف اصطلاحات، پرداخته شده است. نویسنده، در فصل دوم، سه منبع را تحت عنوان «مرور مطالعاتى» مورد نقد و بررسى قرار داده است. در فصل سوم، رهیافت، و طرح و فن تحقیق، مشخّص شده و سپس در قسمت طرح تحلیلى، اصول و موازین تحقیق، روشن شده است. فصل چهارم، به ارائه و تجزیه و تحلیل اطّلاعات درباره پنج پرسش تحقیقاتى مطرح شده اختصاص دارد كه در آنها، اهمّیت ویژه سجده و برخى از اسرار فقهى آن و نیز انواع سجده در قرآن، به همراه اسرار سجده از دیدگاه عرفا و همین‏طور تسبیح موجودات، مطرح شده و در مورد هر یك، مباحثى چند آمده است. فصل پنجم به استنتاج از مباحث فصل چهارم و ارائه توصیه‏ها اختصاص دارد.