جلال الدين محمد بلخى رومى ، معروف به «مولوى»(۶۰۴ - ۶۷۲ ق) ، از برجسته ترين شاعران مسلمان و از تأثيرگذارترين مشايخ تصوّف و عرفان است . در كودكى همراه پدر ، به قونيه در آناتولى (روم شرقى) هجرت كرد و تا پايان عمر در آن شهر - پايتخت سلاجقه روم - زيست . در آن جا نزد پدرش بهاء الدين محمد (بها وَلَد) و برهان الدين محقّق ترمذى و شمس الدين محمّد بن ملك داد تبريزى (شمس تبريزى) ، فقه و حديث و كلام و عرفان آموخت .
از او پنج اثر با نام هاى: مثنوى معنوى، فيه ما فيه، ديوان شمس، مجالس سبعه و مكتوبات، برجاى مانده است .
شعر او در باره حضرت مهدی(ع):
اى شاه شاهان جهان، اللَّه مولانا على[۱]اى نور چشم عاشقان، اللَّه مولانا على
حمد است گفتن نام تو، اى نور فرّخ نام تو خورشيد و مه هندوى تو، اللَّه مولانا على
خورشيد مشرق خاورى، در بندگى بسته كمر ماهت غلام نيك پى، اللَّه مولانا على
خورشيد باشد ذرّه اى، از خاكدان كوى تو درياى عمّان شبنمى، اللَّه مولانا على
موسى عمران در غمت، بنشسته بُد در كوه طور داوود مى خواند زبور، اللَّه مولانا على
شاهم على مرتضى، بعدش حسن نجم سما خوانم حسين كربلا، اللَّه مولانا على
آن آدم آل عبا، دانم على زين العباد هم باقر و صادق گُوا، اللَّه مولانا على
موسى كاظم هفتمين، باشد امام و ره نما گويم على موسى الرضا، اللَّه مولانا على
موسى تقى آى و نقى، در مهر او عهدى بخوان با عسكرى رازى بگو، اللَّه مولانا على
مهدى سوار آخرين، بر خصم بگشايد كمين آن شاه چون پيدا شود، الله مولانا على
اقرار كن، اظهار كن، مولاى رومى اين سخن هر لحظه سرِّ من لدن، اللَّه مولانا على.[۲]
[۱]اين تعبير بدان معنا نيست كه مولاى ما على خداست؛ بلكه خداوند(اللَّه) مناداى دوم است، يعنى: «خدايا گواه باش كه مولاى ما على است». نيز ممكن است اساساً اين رديف شعرى (اللَّه مولانا على) به معناى «خدا، مولاى ما، بلندمرتبه است» باشد.
[۲]كليات ديوان شمس تبريزى، چاپ رينولد نيكلُسن؛ ديوان حضرت شمس، چاپ هند، مطبعه منشى نولكشور؛ ديوان شمس، نسخه خطى مدرسه شهيد مطهرى ، تهران، به شماره ۲۳۷ و ۷۱۱۴.
