انعكاس اعمال انسان در دنیا از نظر قرآن و روایات

مشخصات :

مقطع و رشته تحصیلی : كارشناسى ارشد الهیات و معارف اسلامى
مرکز آموزشی : مركز تربیت مدرس حوزه علمیه قم
سال دفاع : 1372

چکیده :

(۳)
انعكاس اعمال انسان در دنیا از نظر قرآن و روایات

سبحانى فخر، قاسم

كارشناسى ارشد الهیات و معارف اسلامى
مركز تربیت مدرّس حوزه علمیه قم
استاد راهنما: آیةاللَّه محمّدهادى معرفت
استاد مشاور: دكتر احمد بهشتى
۱۳۷۲
۱۴۲ص

عملى كه از انسان سر مى‏زند، از بین رفتنى نیست و آثارى دارد كه به صاحبش برمى‏گردد. این آثار، چه خیر و چه شرّ، در جهان دیگر به نحو كامل و بدون نقص به فاعلش مى‏رسد، لیكن برخى آثار، در همین دنیا منعكس مى‏گردد و صاحبش تلخى یا شیرینى آن را مى‏چشد. آثار اخروى اعمال، از موضوع بحث نگارنده خارج است. آنچه مورد بحث است، آثار دنیوى اعمال است، و مقصود از آثار، هم آثار تكوینى است و هم آنچه به عنوان پاداش و كیفر، داده مى‏شود و عنوان جامع براى آن، انعكاس اعمال انسان در دنیاست. فواید این بحث، گاهى فردى است و گاهى اجتماعى. فرد، هرگاه به آثار عمل خود در دنیا پى‏ببرد، مى‏فهمد كه باید سرلوحه برنامه‏اش را اصلاح خود قرار دهد؛ زیرا سعادت دنیا و آخرت خود را در این مهم، خواهد دید. اگر انسان‏ها متوجّه آثار اعمال خود باشند، از آن‏جا كه انسان، دنبال جزاى نقد مى‏گردد و پاداش‏ها و كیفرهاى دنیوى نقدند، بنا بر این، تأثیرش در رفتار افراد انسانى فراوان خواهد بود، و همه سعى مى‏كنند نیروى انسانى خود و سایر امكاناتشان را صرف تأمین امنیت اجتماعى كنند. مباحث این پایان‏نامه، در سه عنوان كلّى مطرح گردیده است. بخش اوّل، درباره پاداش‏هاى دنیوى اعمال یا انعكاس اعمال صالح در دنیاست . بخش دوم، در مورد كیفرهاى دنیوى اعمال یا انعكاس گناهان است . در بخش سوم نیز پاداش‏ها و كیفرهاى اجتماعى مورد بررسى قرار گرفته است. مباحث بخش اوّل، درباره پاداش‏هاى مادّى در دنیا عبارت‏اند از: رفع یا تسهیل مشكلات، رزق گوارا، وجاهت اجتماعى، محبوبیت اجتماعى و طول عمر. نگارنده، با توجّه به آنچه از قرآن و روایات به دست مى‏آید، این پاداش‏ها را مدّ نظر قرار داده و درباره آن، بحث نموده است. وى علّت تقدّم محبّت پاداش‏هاى مادّى را به لحاظ گستردگى بحث پاداش‏هاى معنوى عنوان كرده و این بحث را متأخّر نموده است. در قسمت دوم این بخش، مسئله پاداش‏هاى معنوى مطرح شده كه این پاداش‏ها عبارت‏اند از: تقویت ایمان، حیات پاكیزه، شرح صدر، حكمت و علم. در این باب، اهمّیت پاداش‏ها و كیفرهاى معنوى را از این جهت بیان مى‏كند كه اساس سعادت و شقاوت ابدى فرد را به وجود مى‏آورند. در این قسمت نیز نگارنده با كمك گرفتن از آیات و روایات و نقل قضایا و حكایت‏هاى مربوط به هر بحث، قول صاحب‏نظران و اهل فن را مطرح كرده و درباره هر یك، بحث مى‏كند. بخش دوم، درباره كیفرهاى دنیوى اعمال یا انعكاس گناهان است كه خود، دو قسمت دارد: كیفرهاى مادّى كه عبارت‏اند از: ظلم، قطع رَحِم، قسم دروغ، زنا و فحشا، دروغ بستن به خدا و جدال با اولیا خدا، نداشتن محبوبیت اجتماعى، و كوتاه شدن عمر. نگارنده، ابتدا مجازات را بر سه گونه مى‏داند: مجازات قراردادى (تنبیه و عبرت)؛ مجازاتى كه با گناه، رابطه تكوینى و طبیعى دارد (مكافات دنیوى)؛ و مجازاتى كه تجسّم خودِ عمل است و چیزى جدا از آن نیست (عذاب اخروى). سپس درباره هر كدام، توضیحاتى را ارائه مى‏كند كه در برگیرنده آیات و روایات و اقوال و نظریات بزرگان و دانشمندان است. قسمت دوم این بخش، كیفرهاى معنوى است. این كیفرها با عناوینى چون: خودْفراموشى، كورْدلى، قساوت قلب، انحراف قلب، حجاب حق، رفاقت و هم‏نشینى با شیطان، تكذیب آیات خدا، اِمهال و استدراج به چشم مى‏خورد. نگارنده، در توضیح این قسمت، ضمن این‏كه آثار معنوى گناه را از مهم‏ترین آثار آن مى‏داند، به جبران‏ناپذیرى این‏گونه آثار، تكیه دارد و با آوردن مثال‏هایى، مقصود خود را در این زمینه روشن مى‏سازد. بخش سوم پایان‏نامه، با عنوان «پاداش‏ها و كیفرهاى اجتماعى»، درباره سنّت‏هاى خدا در اجتماع در مورد عمل و جزا و نقل قولى از علّامه طباطبایى در این زمینه، سخن گفته و كیفرهاى اقوام پیشین و علّت این كیفرها را با پرسش و پاسخ‏هایى بازگو نموده است. مطالب دیگر در این بخش، در مورد بلاهایى است كه جوامع متمدّن با آنها رو به روست كه با بیان معناى جامعه و مقصود از اجتماع و جامعه‏اى كه تقوایش موجب نزول بركات و فسادش موجب نزول عذاب و گرفتارى مى‏شود، آغاز شده و در ادامه، این بلاها را برمى‏شمُرَد كه عبارت‏اند از: تزلزل نظام خانواده، سلب امنیت، فقدان عدالت اجتماعى، و فقدان انس و الفت. نكته قابل توجّه در این پایان‏نامه، استشهاد بسیار نگارنده به آیات و سرگذشت‏هاى قرآنى است كه در بیشتر مباحث به چشم مى‏خورد.

کلیدواژگان :