دو نکته در باره اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام در شب عاشورا

در زمینه این اشعار ، دو نکته قابل تأمّل است :

نکته اوّل ، این که: بیشتر منابع، اشعار منسوب به امام حسین علیه السلام : «یا دهر! أُفّ لک من خلیل... ؛ ای روزگار ! اُف بر دوستی ات !...» و بازتاب روانی آن را در خواهرش زینب علیهاالسلام ، مربوط به شب عاشورا می دانند و آن را از امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده اند ؛ امّا کتاب هایی مانند: الملهوف و الفتوح ، بدون اشاره به راوی، این جریان را مربوط به اوایل محرّم دانسته اند .

نکته دوم ، این که بیشتر گزارش ها، حاکی از آن است که مخاطب امام علیه السلام ، تنها زینب علیهاالسلام است ؛ ولی برخی از منابع ، گزارش کرده اند که امام علیه السلام در پایان سخنانش با زینب علیهاالسلام ، دیگر زنان حاضر را نیز به شکیبایی فرا خوانده است ، چنان که در الفتوح ، آمده است که سپس امام علیه السلام به آنها فرمود :

اُنظُرنَ إذا أنا قُتِلتُ فَلا تَشقِفَنَّ عَلَی جَیبا وَلا تَخمِشنَّ عَلَی وَجها![۱]مراقب باشید که وقتی من کشته شدم ، گریبان خود را چاک مدهید و صورت خویش را مخراشید !

و در گزارش مقتل الحسین خوارزمی، زینب، امّ کلثوم، فاطمه و رَباب، مورد خطاب امام علیه السلام قرار گرفته اند[۲]و در برخی نسخ الملهوف ،[۳]نام رُقَیه نیز در کنار نام های یاد شده قرار دارد که ظاهرا مقصود، رُقَیه، دختر امام علی علیه السلام و همسر مسلم علیه السلام است.