اخلاق کريمانه در پرتو کلام امام حسن(ع)

کلینی در کافی، حدیثی از امام حسن مجتبی علیه السلام نقل کرده است که یکی از برجستهترین سخنان آن حضرت به شمار میآید. از ویژگیهای این حدیث شریف، جامعیت بسیار آن در فضایل اخلاقی است. در این سخن نورانی، برخی صفات مهم انسان مؤمن که شایستة همنشینی و برادری است شمرده شده و در پایان، متصف شدن به آن صفات به منزلة اخلاق کریمان سفارش شده است.

این کتاب یکی از آثار ترویجی و کم حجم است که از دو مزیت کلی برخوردار است: نخست آنکه حاوی شرح روان یکی از احادیث پرمحتوای امام حسن مجتبی علیه السلام است. این حدیث به نکات بسیار مهم و اساسی که در زندگی انسان کاربرد دارد اشاره کرده است. خواننده ی محترم، از این حدیث گران سنگ توشه ی گران بهایی بر می دارد و از صدف کتاب، مرواریدهای درخشانی از کلام آن امام همام علیه السلام صید می کند. اما مزیت دوم آن، آشنایی بیشترِ خوانندگان با حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام از طریق مطالعه ی احادیث به یادگار مانده از ایشان است؛ زیرا متأسفانه در میان پنج تن آل عبا، امام مجتبی علیه السلام کمتر در کانون توجه شیعیان و محبّان اهل بیت علیهم السلام بوده است.

مقدمه کتاب

حدیث، در رتبة دومین منبع، و از نظر گستره و تبیین‌کنندگیِ احکام و معارف دین، نخستین منبع برای دستیابی به معارف دینی به شمار می‌رود. بی‌گمان، در کنار قرآن کریم، که نخستین و معتبرترین منبع برای دستیابی به معارف دینی است، سخن پیشوایان دینی، گنجینة پایان‌ناپذیر برای هر تشنة معارفی است. هر علاقه‌مندی، برای دستیابی به معارف ناب دینی، باید از سرچشمة گوارای حدیث بنوشد و از آن سرمست شود؛ چنان‌که به فرمودة پیشوای هشتمین علیه السلام اگر مردمان به درستیِ سخنان ما آگاه شوند، از ما پیروی خواهند کرد[۱]. این سخن گران‌سنگ، از گران‌بهایی و شفابخشیِ سخن معصومان علیهم السلام پرده برمی‌دارد و انگیزة تشنگان معارف ناب را به فراگیری و بهره‌مندی از سخنان آنان دوچندان می‌سازد. در این میان، گاه برخی متون ناب از سخنان به یادگارمانده از پیشوایان معصوم علیهم السلام در روشنگری و هدایت به سوی نورانیت مطلق، نقش چشمگیری دارد و در میان سخنان آنان، نظرها را بیشتر جلب می‌کند و دیدگان هر بیننده‌ای را خیره‌تر می‌سازد.

این نوشتار تلاشی صادقانه، اما ناچیز، در جهت معرفی یکی از آن بیانات شاخص و شرح یکی از تأثیرگذارترین سخنان سبط اکبر پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و دومین امام شیعیان، امام حسن مجتبی علیه السلام است. این سخن دلنشین در توصیف ویژگیهای انسان وارسته و پارسا و الهی است و کلیدهایی به جویندگان هدایت، برای زندگی انسانی و الهی به دست میدهد. آنگاه به دلیل برادر دانستن این چنین شخصی از سوی آن امام بزرگوار که سمبل حلم و رأفت و کرم و بخشش بود، در مطلع سخن؛ و کریمه توصیف کردن سجایای اخلاقی او، در پایان سخن، اخلاق کریمانه، در پرتو کلام امام حسن مجتبی علیه السلام نامیده شد. باشد که از این سخن نورانی، نورانیت برگیریم و با عمل به بندبند آن به مقام برادری با آن امام همام دست یابیم و روش و شیوة زندگی خود را بر مبنای الگویی که در این حدیث گران‌سنگ و دیگر احادیث نورانی پیشوایان دینی تبیین شده قرار دهیم. هدف دیگر نگارندة این اثر کوچک، آشنایی بیشتر شیفتگان اهل بیت علیهم السلام با امام حسن مجتبی علیه السلام بوده است که به‌حق میتوان ادعا کرد که حضرتش در بین پنج تن آل عبا علیهم السلام غریبترین است.

[۱] . لو علم الناس محاسن کلامنا لاتبعونا.