مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : مبانی و روش های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه
پديدآورنده : داود معماری
نوبت چاپ : سوم
تاریخ انتشار : 1384
تعداد صفحه : 440
قطع : وزیری
جستجو در Lib.ir

مبانی و روش های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه

حدیث، رکن مهم آموزه‏هاى دینى است که از دو قسمت تشکیل شده است: سند و متن. نقد و بررسى هر حدیثى نیز از همین دو جنبه است، اما حدیث‏پژوهان، بیشتر اهتمامشان بر سنجش ارزشِ اسناد روایات بوده تا آن‏جا که در شناسایى رجال و کیفیت اسناد آنها، کتاب‏هاى فراوانى نگاشته‏اند. آنان هر چند به «متن» هم توجه مى‏کرده‏ اند، ولى مدرک‏ها و روش‏هاى نقد متن روایات را به گونه‏اى مستقل تدوین نکرد ه‏اند.
کتاب حاضر تلاشى است براى کشفِ تلاش‏هاى ناپیداىِ دانشوران شیعه در عرصه نقدِ متن حدیث که در چهار بخش، سامان یافته است.

سنت معصومین (ع)، دومین منبع اساسی کشف و تبیین معارف الهی دین اسلام، امروزه و در عصر غبیت، در مجموعه‌های روایی برای ما به یادگار مانده است و از آنجا که در گذر زمان به دلایل گوناگون از تغییر و تحریف بر کنار نمانده و بهره‌برداری از آن نیز در تبیین ارزش‌ها و احکام دینی، نیاز به تحلیل و تشریح فنی و عالمانه دارد، نقد و ارزیابی روایات، شیوه و سیرۀمستمر دانشمندان اسلامی به ویژه اندیشوران شیعی بوده است و بر خلاف آنچه که مشهور است و مستشرقان مغرض نیز با تبلیغات گسترده بدان دامن می‌زنند، تنها به نقد خارجی و ارزیابی اسنادی آن‌ها اکتفا نکرده، بلکه با بهره‌گیری از رهنمودهای قرآن کریم، ارشادات معصومین (ع)، براهین عقلی و روش‌های علمی به نقد و تحلیل متون احادیث نیز توجهی در خور و بایسته داشته‌اند.
اولین فصل این پژوهش به بیان کلیات و تبیین طرح تحقیق می‌پردازد.
دومین فصل، پیشینۀنقد متن حدیث در میان اندیشوران شیعه و مبانی و ملاک‌های گوناگون آن‌ها را در این زمینه بیان می‌کند. محدثان و مؤلفان کتب حدیث، دانشمندان علم رجال، درایه و فقه الحدیث و اندیشوران علوم نقلی، یعنی تاریخ و سیرۀمعصومین (ع)، اخلاق، کلام، تفسیر و فقه، جملگی همتی والا و سهمی بسزا در این امر داشته‌اند. سومین فصل، به تفصیل نمونه‌های متعدد و متنوع نقد متن حدیث را از لابلای آثار اندیشوران شیعه، ارائه می‌دهد و روش‌های آن‌ها را در نقد متون گوناگون روایی اعم از عقیدتی، تاریخی، اخلاقی و فقهی، عیناً به تصویر می‌کشد.
تبیین اصل صدور حدیث و کشف روایات جعلی و ساختگی، تبیین و کشف جهت و مورد صدور حدیث و کشف دلالت الفاظ و عبارات حدیث، مهم‌ترین مراحل نقد متن است. حدیثی که با مبانی و ملاک‌های صدور خبر از معصوم (ع) هماهنگ و در مقام تشریح حکم و یا ارزش‌های الهی بیان شده باشد، حجت، قابل استناد و در تبیین علوم و معارف اسلامی، ابزاری کارساز و کارآمد خواهد بود. موضوع این پایان‏نامه بررسى اصول و معیارهاى نقد حدیث از جهت متن است که در یک مقدمه و سه فصل تألیف شده است.
در مقدمه بحث، به مباحث کلى پرداخته شده است، همچنین واژگان و اصطلاحاتى که در این رساله از آن یاد مى‏شود و فهم برخى مباحث، متوقف بر شناخت این اصطلاحات است، توضیح داده شده است.
روش و شیوۀبحث، تبیین پیشینۀتاریخى این بحث، منابع استفاده شده در بحث نیز در این مقدمه مورد بحث قرار گرفته. در فصل اول به عوامل و اسبابى که موجب انحراف سنت پیامبر (ص) و احادیث اهل بیت (ع) از مسیر خود شده، پرداخته شده که این عوامل در واقع به دو دسته تقسیم مى‏شوند:
الف. عوامل اختیارى ـ که همان جعل و دستبرد در احادیث توسط افراد خاص است باعث ورود روایات مجعول بسیارى در میان احادیث نبوى و روایات اهل بیت (ع) گردیده است.
ب. عوامل غیر اختیارى، یعنى اسباب و عواملى که به طور سهو یا خطا صورت گرفته و باعث شده است که آنچه از معصومان (ع) صادر شده، غیر آن معنایى باشد که توسط راویان منتقل شده است، که در این فصل به دو دسته از عوامل به طور مختصر پرداخته شده است.
اسباب تغییر و تحریف نیز در عناوینى از قبیل نقد حدیث به معنا، نقل حدیث بدون نقل سبب یا شأن نزول، تقطیع حدیث، عدم فهم معناى روایت توسط راوى، نیز از جمله عللى است که نگارنده در عداد عوامل و اسباب تحریف حدیث بیان کرده است. در فصل دوم به نقد و بررسى حدیث پرداخته و راه‌هاى مقابله با احادیث موضوع یا تحریف شده معرفى شده است. این راه‌ها به طور کلى در دو روش منحصر مى‏شود:
۱. نقد سند و راویان حدیث.
۲. نقد متن و محتواى حدیث.
نگارنده، ابتدا معناى نقد را از نظر لغت و اصطلاح محدثان بیان کرده و سپس به وجه ضرورت نقد حدیث و ادلۀآن پرداخته و بعد از آن، اقسام و طرق نقد را بیان نموده است. او در این فصل، به طور مختصر، به تشریح این دو طریق پرداخته، همچنین مهم‏ترین کتب فریقین ـ که در هر یک از این دو موضوع تألیف شده را معرفى کرده است.
در فصل سوم ـ که موضوع اصلى پایان‏نامه را تشکیل مى‏دهد ـ اصول و معیارهاى نقد حدیث از جهت متن مورد بررسى قرار گرفته و براى هر یک نمونه‏هاى مختلفى از احادیث شیعه و اهل سنت که با این اصول سازگارى ندارد آورده شده است.
این فصل از شش بخش عمده‌ تشکیل شده که عبارت‏اند از: بخش اول، عدم مخافت حدیث با قرآن، بخش دوم، عدم مخالفت حدیث با سنت قطعى، بخش سوم، عدم مخالفت حدیث با عقل سلیم، بخش چهارم، عدم مخالفت حدیث با تاریخ صحیح، بخش پنجم، عدم رکاکت حدیث، بخش ششم، عدم مخالفت حدیث با حس، مشاهده و قطعیات علمى.