بارگاه حضرت معصومه(س) در قم

پرسش :

در برخی سایت ها آمده که قدیمی ترین کتابی که در مورد وجود مزار حضرت معصومه(س) در قم نوشته، کتاب «تاریخ قم» است و بقیه منابع از این کتاب گرفته اند. آیا چنین چیزی درست است؟



پاسخ :

یک) کتاب «تاریخ قم» اثر حسن بن محمد بن حسن قمی است که در سال ۳۷۸ ق نوشته شده اما جعفر بن محمد بن قولویه قمی که به سال ۳۶۷ق درگذشته است، در کتاب کامل الزیارات (تحقیق جواد قیومی) صفحه ۵۳۶ عنوان باب ۱۰۶ را اینگونه نوشته است:

«فضل زیاره فاطمه بنت موسى بن جعفر (ع) بقم؛ فضیلت زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) در قم»

وی سپس این حدیث را از امام جواد(ع) نقل کرده است:

«من زار قبر عمتی بقم فله الجنه؛ پاداش هرکس قبر عمه ام را در قم زیارت کند، بهشت است.»

دو) چنین نیست که هرکتابی که در مورد حضرت معصومه نوشته، از کتاب تاریخ قم نقل کرده.

شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق) اهل قم بوده است. در کتاب عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق حسین اعلمی، جلد ۲، صفحه ۲۹۹ بابی گشوده با عنوان «باب ما جاء عن الرضا(ع) فی ثواب زیاره فاطمه بنت موسى بن جعفر(ع) بقم؛ باب آنچه از امام رضا(ع) در مورد ثواب زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) در قم رسیده»

در حالی که شیخ صدوق اهل قم بوده، معنا ندارد بگوییم: وجود مزار حضرت معصومه را از کتاب معاصرش نقل کرده است.

شیخ صدوق در کتاب های ثواب الاعمال و عیون اخبار الرضا(ع) حدیثی را نقل می کند که زنجیره ی سند آن به حسن بن محمد بن حسن قمی (نویسنده ی تاریخ قم) نمی رسد:

«عن أبیه و محمد بن موسى بن المتوکل، عن علی بن إبراهیم ، عن أبیه، عن سعد بن سعد قال: سألت أبا الحسن الرضا(ع) عن زیاره فاطمه بنت موسى بن جعفر(ع) بقم. فقال: من زارها فله الجنه . (وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی (درگذشت: ۱۱۰۴ق)، تحقیق مؤسسه آل البیت(ع)، ج ۱۴، ص ۵۷۶)

سعد بن سعد می گوید: از امام رضا(ع) در باره ی زیارت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) در قم پرسیدم. فرمود: پاداش هرکس او را زیارت کند بهشت است.»

عبدالجلیل رازی کتاب النقض را حدود ۵۶۰ق تألیف کرده است. وی حدیثی را از امام صادق(ع) در مورد دفن حضرت معصومه در قم نقل می کند که در کتاب تاریخ قم نیست. پس سخن او برگرفته از این کتاب نیست:

«ألا إن للجنه ثمانیه أبواب فباب منها إلى قم ، تقبض فیها امرأه من ولدی اسمها فاطمه بنت موسى. تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه بأجمعهم. (النقض، تحقیق: حسینی ارموی، ص ۱۶۵)

بدانید که بهشت هشت در دارد که یک در آن در قم است. زنی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی در آنجا از دنیا می رود. همه ی شیعیان ما با شفاعت او به بهشت می روند.»



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت