معنا بود که درون مايه آن حديث از نگاه شيخ معتبر است و پذيرش و عمل بر پايه آن رواست.
اين نکته را نيز بايد افزود که در یک نگاه فراگیر اندازه اثر گذاری حديث بر انديشههای کلامی شيخ مفيد رحمه الله بارها از اندازه اين اثر گذاری بر سيّد مرتضی شاگرد مفيد رحمه الله بیشتر است. چنان مینمايد که روند عقلگرایی در مکتب بغداد همزمان با سيّد مرتضی به بالاترين نقطه میرسد و هم از اين رو کاربرد حديث را در نگاشتههای کلامی سيّد بسيار اندک میيابیم حال آنکه شيخ مفيد رحمه الله در نگاشتههای خود_ چنانکه نمونههایی از آن آمد _ از حديث سودمی برد؛ تا آنجا که راه رسيدن به برخی انديشههای اعتقادی را تنها در احاديث میجويد.۱
سوم: روایت ضعیف در گستره تفسیر
شيخ مفيد در گستره تفسير به روايات ضعيف چگونه مینگريسته است؟
با جستجو در نمونههایی که شيخ درباره تفسير آيهای از قرآن سخن گفته است در میيابیم که شيخ در تفسير آيههای قرآن دو نکته را پيش چشم داشته است:
در نمونههایی که سخن بر سر تفسير واژهای يا کنايهای يا تشبیهی يا برخی ديگر از آرايههای بلاغی بوده است بیش از هر چيز به سخن عرب و گاه شاعری از آنها چنگ میزد.۲ در اين گستره شيخ در کنار استناد به زبان عرب و آرايههای آن، ديدگاههای خود را نيز در تفسير آيات فراز آورده است.۳
1.. شيخ در اوائل المقالات تلاشی فراوان داشته است که انديشههای کلامی اش تا آنجا که میشود با احاديث معتبر همخوان باشد. وی در بسيار جاها پس از گزارش ديدگاه خود _ که ديدگاه بيشتر شيعيان آن روزگار بوده است _ مینويسد: «وبهذا جاءت الآثار عن الصادقين علیهم السلام» اوائل المقالات، ص۵۲، ۵۳، ۵۵، ۵۷، ۵۸، ۶۰، ۶۸، ۷۰، ۷۱، ۷۲، ۷۳ و... .
2.. نک برای نمونه به تصحيح الاعتقادات، ص۲۸ تفسير واژه «الساق»، همان ص۲۹: استناد به شعر، ص۳۴: استناد به مثلی از عرب، ص۳۷: کاربرد مجاز در قرآن، ص۳۸ استناد به زبان عرب به عنوان محکی برای تفسير واژهها، ص۵۴: «القضاء معروف فی اللغة وعليه شواهد من القرآن...»، نيز ص۷۴: استناد به زبان عرب، ص۷۵ _ ۷۶: استناد به شعر عرب.
3.. برای نمونه نک به همان: ص۵۱، ۵۲، ۵۵، ۶۳، ۶۴ و... .