205
حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

حلّه ص244 _ 242. سنجش میان دیدگاه‌های این دو فقیه نمایانگر گذار فقه شیعه از مرحله‌ای به مرحله دیگر بود و در این میان خرده‌های پسینیان بر پیشینیان گوشه‌های کار و دیدگاهها و روش‌های هر دو دسته را روشن‌تر بر می‌نماید.

سخن را درباره ابن ادریس به انجام می‌رسانیم. و در پی آن درباره حدیث شناس پارسا و فقه آشنای شیعه در سده هفتم هجری سیّد علی بن طاووس و دیدگاه‌های وی درباره حدیث ضعیف و اثری که وی بر روند حدیث ‌پژوهی در روزگار خود نهاد گفتگو خواهیم کرد.

2 . سیّد علی بن طاووس (۵89ق _ ۶۶۴ق)

درآمد

سیّد علی بن طاووس از دانشوران بزرگ حلّه در سده هفتم هجری است. وی بیش از ده‌ها نگاشته داشته که اندکی از آنها به جا مانده است. درون‌مایه بیشتر نگاشته‌های وی با دعا، زیارتها، اعمال مستحب در روزها، هفته‌ها و ماهها، احادیث اخلاقی و آداب و اندکی نیز با تاریخ پیوند دارد تا آنجا که در نوشته‌های مرتبط با دعا و زیارتها هر گاه نام سیّد بن طاووس به چشم می‌خورد نخست شخصیت علی بن طاووس به ذهن می‌آید. برادر وی سیّد احمد فقیه پرآوازه سده هفتم به شمار می‌آمده است و در نگاشته‌های رجالی و فقهی آنجا که گویند «سیّد بن طاووس» نخست نام همین بزرگوار خواسته شده است. جناب احمد بن طاووس در سال 673 ق در گذشته است. وی استاد دو تن از بزرگان رجالی و فقهی سده هفتم علامه حلی و ابن داوود بوده است.

آثار سیّد علی بن طاووس از چند سو شایان درنگ و درخور پژوهش است. نخست آنکه وی یکی از دانشیان حدیث شیعه در حلّه است که بیشتر عمر خود را گستره‌هایی جز فقه سپری کرده است۱ و این می‌تواند گونه اندیشه‌های یک دانشور حلّه را در آن

1.. از نوشته‌های وی که به مباحث فقهی نزدیک است، یکی کتاب فتح الابواب در دست ماست و دو دیگر منقولات شهید اول در کتاب الذکری خود از کتاب «غیاث سلطان الوری» سیّد که این گزارش‌ها جداگانه به چاپ رسیده‌اند و ما نیز در ادامه گاه از آن بهره خواهیم گرفت.


حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
204

تفسير القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان نام دارد که ابن ادریس در آن گزیده‌ای از تبیان شیخ طوسی رحمه الله را در هر سوره _ بدون آنکه چیزی بر آن بیفزاید یا آن مطالب را بگسترداند _ آورده است.۱

از آنجا که در این کتاب دیدگاه‌های تفسیری ابن ادریس به چشم نمی‌خورد به روشنی نمی‌دانیم وی با خبرهای واحد _ و از آن میان حدیث‌های ضعیف _ چگونه روبرو می‌شده است ولی به هر روی سخنی را که درباره دیدگاه وی در گستره کلام آوردیم در این جا نیز می‌تواند درست باشد.

پنجم: یک ارزیابی فراگیر

در یک نگاه کلی همانگونه که سخن فاضل آبی نشان می‌داد ابن ادریس در جای جای کتابش به خبرهای واحد _ و حتی ضعیف و مرسل _ تکیه کرده است.

انتقادات فاضل آبی از ابن ادریس از دو جهت ارزشمند و شایسته درنگ است. نخست آنکه وی کتاب خود را در همان حوزه‌ای نگاشت که ابن ادریس در آن می‌زیست.او با فضای فقهی آن بیگانه نبود و چنانکه پس از این خواهیم خواند از فقیه برجسته و گرانمایه شیعه محقق حلّی رحمه الله درس فقه آموخته بود.

دیگر آنکه وی کتاب خود را کمتر از یک سده پس از السرائر نگاشته است۲ و این خود به ریز بینی‌های وی درباره نگاشته هم روزگار خویش اهمیتی دوچندان می‌بخشد. چه نشان می‌دهد فضای محافل فقهی حله اندکی پس از ابن ادریس نه تنها با اندیشه‌های بنیادین وی همراهی نمی‌کرد بلکه به مسیری مخالف دیدگاه‌های وی گرایش یافته بود.این حقیقت را بویژه آنگاه که انتقادات محقق حلی از ابن ادریس را در کنار سخنان فاضل آبی قرار دهیم به شکل روشن تری می‌توان دریافت. برای انتقادات جدّی محقق و علّامه حلّی از ابن ادریس نک: اندیشه‌شناسی محدثان

1.. المنتخب من تفسير القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبيان، محمد بن إدریس الحلّی، تحقیق السیّد مهدی الرجایی، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، الطبعة الأولی، ۱۴۰۹ ق.

2.. ابن ادریس السرائر را در سال ۵۸۹ ق به پایان برد ( السرائر، ج۳، ص۶۵۳) و فاضل آبی کشف الرموز را در سال ۶۷۲ ق ( کشف الرموز، ج۲، ص۶۸۸).

  • نام منبع :
    حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
    تعداد جلد :
    1
تعداد بازدید : 57914
صفحه از 315
پرینت  ارسال به